نقد و بررسي نسخۀ خطي زبده الإعراب تأليف عبدالله بن محمد

نسخه‌هاي خطي، ميراث مكتوب و برجاي‌مانده گذشتگان است و ارزش و اهميت حفظ اين آثار بر كسي پوشيده نيست. نسخۀ خطي زبده الإعراب تأليف عبدالله بن محمد، كتابي است حاوي مباحث صرفي و نحوي كه به‌طور ويژه به اعراب و شرح مختصر كتاب إظهار الأسرار في النحو نوشتۀ محمد بن پيرعلي بن اسكندر بِركَوِي مي‌پردازد. اين اثر، گذشته از ارزش فني، آموزشي و علمي‌اش، از آن جهت كه نخستين اعراب نگاشته‌شده بر كتاب إظهار الأسرار است شايسته توجه و تصحيح و نقد است. شايان ذكر است إظهار الأسرار از مهم‌ترين كتب علمي و آموزشي نحوي در مدارس ديني تركيه به شمار مي‌آيد. از زبدهالإعراب چهار نسخه در كتابخانه‌هاي سراسر دنيا به دست آمده است كه يكي از آنها در كتابخانۀ مجلس شوراي اسلامي نگهداري مي‌شود. نسخه‌هاي ديگر اين اثر، در كتابخانه‌هاي بزرگي چون كتابخانۀ ملي فرانسه و كتابخانۀ دانشگاه ملك فيصل عربستان موجود است. اين مقاله با رويكردي توصيفي ـ تحليلي، ضمن بيان شرح حالي از مؤلف إظهار الأسرار و مؤلف زبده الإعراب، نسخۀ زبده الإعراب را كامل و جامع معرفي مي‌كند. سپس از محاسن، معايب و ويژگي‌هاي فني آموزشي اين نسخه كه در جريان مقابله، تحقيق و تصحيح به دست آمده است، گزارشي ارائه خواهد داد. از آنجا كه تاريخ كتابت دو نسخه از نسخه‌هاي موجود نامعلوم است و تاريخ كتابت دو نسخۀ ديگر نيز با زمان تأليف كتاب فاصلۀ زيادي دارد، تشخيص نسخۀ نخست و اصل دشوار است؛ از همين‌رو، از مهم‌ترين نتايج اين مقاله، دريافت بهترين روش تصحيح اين نسخۀ خطي است.