واكاوي شگردهاي فرميِ پست‌مدرن در مجموعۀ عذابات المتنبي في صحبه كمال أبوديب والعكس بالعكس

نمود پست مدرنيسم در متون تنها به محتوا و موضوع محدود نمي شود؛ بلكه بخشي از تمهيدات پست‌مدرنيستيِ آثار ادبي، مربوط به عناصر فيزيكي متن، يعني صفحۀ كاغذ، خطوط، حروف، واژگان و حاشيۀ متن است. اين تمهيدات در راستاي اصل پست مدرنيستيِ عدم قطعيت و ايجاد ترديد و شبهه افكني در هستي شناسي مخاطب صورت مي گيرد. اين امر به درهم ريختن ژانرها، فروپاشي نظم هندسي متن و ايجاد هرج‌ومرج و آشفتگي در سنت هاي نويسندگي و شاعري، به‌ويژه نحوۀ چينش واژگان و سطرها و همچنين كاستن از مركزيت متن اصلي و تمركز بر حاشيۀ متن منجر مي شود. كمال ابوديب نويسندۀ معاصر سوري با رويكردي پست‌مدرنيستي، اثر عذابات المتنبي في صحبه كمال ابوديب والعكس بالعكس را به رشتۀ تحرير درآورد. او در اين اثر تلاش مي‌كند روايت ها، جريانات و حوادث مختلف زندگي متنبي را كه در متون پيشين آمده است، با ذهنيتي پست مدرنيستي بازنويسي كند. جستار حاضر تلاش مي كند با تكيه بر روش توصيفي-تحليلي به واكاوي و تحليل اين سازوكارها و نقش آنها در معناآفريني در اثر يادشده بپردازد. اين اثر به اقرار خود نويسنده نه در زمرۀ داستان قرار مي‌گيرد و نه شعر؛ زيرا تلفيقي است از تمامي ژانرهاي ادبي و هنرهاي شكل‌محور. نتايج پژوهش نشان مي دهد ابوديب تلاش دارد در اين اثر، تنش‌هاي جهان دروني خود و فلسفۀ زندگي شخصي و اجتماعي را در كشورهاي عربي، با تأكيد بر شگردهاي فرمي پست‌مدرنيستي به تصوير كشد. وي با تأكيد بر شگردهاي فرم‌محور قصد دارد ذهن مخاطب را به زواياي پنهان شكل‌گيري داستان خود با متنبي معطوف نمايد تا اقتدار كلان‌روايت‌ها را در سطح ديداري به چالش بكشد. او براي رساندن اين پيام به مخاطب، از سازوكارهاي شكل محور همچون سپيدنويسي، نقاشي، اشكال هندسي، عمودنويسي، تجزيه‌نويسي و تغيير فونت بهره مي برد كه هركدام نقشي برجسته در ايجاد ترديد در ذهن مخاطب دربارۀ امور واقعي و الگوهاي ثابت شدۀ فكري و معرفتي وي دارند.