كانون‌هاي كتابت نسخ طبي در دوره قاجار بر اساس نسخ دست نويس موجود در كتابخانه هاي ايران (با تكيه بر فهرستگان فنخا)

يكي از ادوار پر اهميت در علم پزشكي ايران ،عصر قاجار است. تلاقي دو طب سنتي و قديمي ايران و طب نوين در اين دوره موجب آن شده است كه پزشكي عصر قاجار و در پي آن نسخ خطي طبي در اين دوره بيش از پيش اهمّيت يابد. نسخ خطي همواره يكي از ابزار هاي مهم در شناخت تاريخ علوم و دانش هاي كهن بوده است. در اين مقاله تلاش بر آن است كه اين نسخ از نظر پراكندگي شهرها و كانون هاي كتابت و همچنين تنوع زباني مورد بررسي و تحليل قرار گيرند. روش‌شناسي: اين تحقيق، به شيوه كتابخانه‌اي و با روش تحقيق توصيفي_ تحليلي انجام شده است. جامعه آماري اين پژوهش نسخه‌هاي طبي عصر قاجار موجود در فهرستگان نسخ خطي كتابخانه‌هاي ايران (فنخا) با فراواني ۳۱۳۶ نسخه طبي اين دوره است. ابزار گردآوري داده‌ها‌، سياهه وارسي است؛ و تجزيه‌وتحليل داده‌ها نيز با كمك جداول و نمودارهاي آماري انجام‌گرفته است.يافته‌ها و نتايج: درميان نسخه‌هاي خطي مورد تحقيق، تعداد ۱۱۳۵ نسخه خطي با عنوان غيرتكراري يافت شد كه ۲۶۵ مورد از اين نسخه‌ها تأليفات عصر قاجار بوده و مابقي آن، استنساخ هاي متعدد از اين نسخه ها است. در خصوص شهرها ي كتابت نسخ خطي، شهرهاي تهران و اصفهان و شيراز از فعال‌ترين شهرها در زمينه كتابت نسخه‌هاي خطي طبي در اين دوره بوده اند. در ميان كانون‌هاي كتابت، در محدوده نسخ مورد تحقيق ، مدارس در جايگاه اول است. كتابخانه‌ها نيز با فاصله معناداري از مدارس، رتبه دوم را دارد و بقيه مراكز در جايگاه‌هاي بعدي قرار دارند.