محدوديت آزمون سراسري در ارزيابي توانايي‌هاي درون‌فردي

هدف: آزمون سراسري ورود به دانشگاه (كنكور) مهم‌ترين آزمون و ارزيابي صورت گرفته در تاريخ 60 ساله خود (از سال 1347 هجري شمسي تا به امروز) در ايران بوده است. به همين دليل، درك اينكه اين آزمون چه چيزي را مورد سنجش قرار مي‌دهد ضروري است. در اين مقاله، هدف ما بررسي مفروضه ارگوديستي از طريق بررسي شرط همگني پديده مورد نظر در جامعه است. اين امر بدان جهت از اهميت برخوردار است كه اگر مفروضه ارگوديسيتي در ساختار عاملي كنكور وجود نداشته باشد، نمي‌توان اين عوامل را به صورت علّت‌هاي درون‌فردي تفسير كرد. روش: پژوهش حاضر از نوع تحقيقات بين‌مقطعي و به منظور بررسي تغييرناپذيري اندازه‌گيري در ساختار عاملي كنكور است. جامعه پژوهش كليه داوطلبين آزمون سراسري در كنكور رياضي سال 1400 است كه از اين بين 12699 نفر با روش نمونه‌گيري تصادفي ساده به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. شاخص‌هاي (متغيرهاي) بكار رفته در اين مقاله را نمرات (بر حسب درصد) داوطلبين دروس آزمون سراسري گروه علوم رياضي و فني شامل ادبيات فارسي، عربي، معارف اسلامي، زبان انگليسي، رياضيات، فيزيك و شيمي تشكيل داده بود. يافته‌ها: نتايج تحليل عاملي يك ساختار سه عاملي براي كنكور پيشنهاد داد. همچنين، با استفاده از تحليل خوشه سلسله مراتبي، داوطلبين آزمون رياضي و فني به 6 گروه تقسيم شدند. اما ميان اين 6 خوشه‌ مختلف آزمودني‌ها در ساختار عاملي بدست آمده در مرحله اول، تغييرناپذيري اندازه‌گيري در هيچ سطحي (حتي سطح پيكربندي) برقرار نبود. نتيجه‌گيري: با توجه به اينكه تغييرناپذيري اندازه‌گيري ساختار عاملي ما تاييد نشد، بنابراين ساختار عاملي در كنكور سراسري از ويژگي همگني جامعه برخوردار نيست. از آنجا كه مفروضه ارگوديستي وابسته به شرط همگني جامعه است، بنابراين، كنكور از مفروضه ارگوديستي برخوردار نيست. اين بدان معنا است كه نمي‌توان عامل‌هاي حاصله از مدل‌هاي متغير مكنون در خصوص كنكور را به صورت علّت‌هاي درون‌فردي تفسير كرد. ابن نتيجه نشان از عدم روايي و توجيه‌پذيري بسياري از تفسيرات انجام گرفته بر اساس عامل‌هاي حاصل از آزمون سراسري ورود به دانشگاه دارد.