بررسي مقايسه‌اي دانش اهريمن در انديشه زرواني و سنت اسكانديناوي

بررسي ميزان دانش اهريمن در تقابل با اهوامزدا از ديدگاه آيين زرواني و همچنين مقايسه آن با باورها و سنت‌هاي اسكانديناوي موضوعي است كه بدان پرداخته نشده است. بر اساس انديشه زرواني، اهريمن فرزند ناخواستۀ ‌زروان، نادان، پس‌دانش و كندذهن است و اهورامزدا فرزند دلخواه و محبوب او اسراردان، روشن، آگاهِ مطلق و همه‌آگاه است. اهريمن در متون و سنت‌هاي كهن اسكانديناوي نيز اسراردان، بادانش، زيرك، نوآور و ابزارساز است؛ به ‌گونه‌اي كه گاه حتي با دانش خود گره‌گشاي مشكلات خدايان مي‌باشد. در مقالۀ حاضر كوشيده‌ شده است با ديدي منتقدانه و بر اساس مستندات و انديشه‌هاي مستخرج از شاهنامه فردوسي و ساير منابع كهن، ديدگاه زُروان دربارۀ دانش اهريمن بررسي شود و با روش اثباتي و بر اساس تحليل محتوا، نخست نشان داده مي‌شود ويژگي‌هاي اهريمن از نظر دانش و اسرارداني در متون كهن و پهلواني ايران در مقايسه با شاهنامه چگونه است؟ همچنين اين ويژگي چه پيوندي با دانش اهريمن در متون و سنت‌هاي اسكانديناوي دارد؟ در اين پژوهش متون و ابياتي كه آشكارا بر دانش اهريمن در كهن باورهاي ايراني و اسكانديناوي گواهي مي‌دادند، به گونه مقايسه‌ا‌ي بررسي شده است. در پايان اين نتيجه حاصل شد اهريمن آن‌گونه كه زروان خدا پيش‌‌بيني مي‌كرد، نادان و كم‌هوش نيست و با استناد به همين شواهد بهره ‌بالايي از دانش، آينده‌نگري و آگاهي و اطلاع از آينده نيز دارد؛ همچنين اهريمن در متون و سنت‌هاي‌ كهن اسكانديناوي نه‌تنها پس‌دانش و نادان نيست، بلكه خود را اسراردان، بادانش، باهوش، نوآور و ابزارساز و گاه ‌گره‌گشا مي‌نماياند. درمجموع مي‌توان گفت ميزان دانش اهريمن ايراني با توجه به تنوّع آفرينش‌گري و عمله و اعمال هوشيارانه او، بيشتر و چشمگيرتر از ميزان دانش اهريمن اسكانديناوي است.