بررسي تطبيقي ديدگاه زبان شناختي دو تن از دستورنويسان معاصر عرب؛ نقد روش شناختي

قرن نوزدهم را مي‌توان زمان شكل ‌گيري تفكر نوين عرب به شمار آورد و پژوهش‌هاي زبان ‌شناسي معاصر نيز در راستاي ساير حوزه‌هاي انديشگاني عرب در اين زمان، پديد آمد. زبان‌شناسان نوگرا، دستاوردهاي نوين خود را كه برگرفته از رويكردهاي زبان‌شناختي معاصر است، به خواننده عرب‌زبان ارائه كردند، و با وجود واكنش‌هاي متفاوتي كه اغلب بر پايه تقدس بخشيدن به ميراث سنتي زباني‌شان بود، توانستند ساختار مشخص و مستقلي براي زبان‌شناسي معاصر عربي ايجاد كنند كه از يك سو بر پايه مباني نظري قدما باشد و از سوي ديگر با رويكردهاي مدرن غرب در حوزه زبان‌شناسي سازگار. «ابراهيم مصطفي» و «مهدي مخزومي» دو تن از زبان‌شناسان معاصر عرب هستند كه نگاهي نوين به پژوهش‌هاي زباني و نحو عربي داشتند. اين مقاله در تلاش است به شيوه توصيفي- تحليلي به پژوهش در دو كتاب احياء النحو ابراهيم مصطفي و في النحو العربي؛ نقد و توجيه مهدي مخزومي بپردازد. رويكرد اين پژوهش بررسي تطبيقي ديدگاه زبان‌شناسي، مباني و خاستگاه فكري اين دو نحوي است و بر مبناي نقد روش‌شناختي به اين مهم پرداخته است و به دنبال فهم روش كار اين دو زبان‌شناس معاصر و نظريه‌هايشان در حوزه نحو در پژوهشي تطبيقي است. حاصل پژوهش اينكه ابراهيم مصطفي با اينكه رويكرد زبان‌شناسي ندارد، به دنبال احياي نحو است و در تلاش براي الغاء نظريه عامل در دستور زبان عربي بوده است؛ اما مهدي مخزومي رويكرد زبان‌شناسي متن دارد و بر جمله در نحو عربي تأكيد دارد. چنين به نظر مي‌رسد كه، اغلب زبان‌شناسان معاصر عرب با تكيه بر ضرورت ايجاد تغييرات مبنايي در نحو عربي، با هدف رهايي از نحو سنتي توانسته‌اند با اندوخته علمي و تجربي خود، هر يك بخشي از نحو عربي را مورد نقد قرار دهند و در حوزه نظري و كاربردي ديدگاه‌هاي دقيق، علمي، تازه و نويي ارائه كنند.