خوشنويسي ايراني به مثابه نشانه دياگرامي: تحليلي مبتني بر نشانه‌شناسي شناختي

در اين پژوهش قصد داريم با بررسي يك اثر خوشنويسي منتخب، به‌عنوان يكي از سرنمون‌هاي آثار فاخر خوشنويسي ايراني، نشان دهيم كه خوشنويسي ايراني خصوصياتي مشابه نشانه‌هاي دياگرامي دارد. با اين فرض، از آنجا كه شناخت و ذهن انسان بدن مند است، ابتدا با استفاده از مفاهيم ساختاري خوشنويسي ايراني و قوانين گشتالت سعي مي كنيم به دركي حسي از اين اثر برسيم. در بعد، براي واكشي معناي مفهومي از اين اثر، مدل آميزۀ نشانه شناختي برانت (2021) را به كار مي گيريم و معنايي را كه پس از مواجهه با اثر، ساخت فضاي آميزه و اعمال طرح واره ها به‌طور مفهومي ساخته مي شود، با عنوان فضاي معنا در اين الگو پيشنهاد مي دهيم. معناي مفهومي به مانند معناي حسي مي تواند با تغيير در ديدمايۀ (مفهومي) تغيير كند؛ زيرا اين ديدمايه، ماحصل درك حسي و طرح واره هاي مخاطب است. تحليل اثر خوشنويسي مورد نظر از دو منظر فوق با تمركز بر مفاهيم شناختي چون انتخاب، ديدمايه، برجستگي، پويايي و روابط هم‌نشيني و جانشيني به‌روشني سؤال اين پژوهش را پاسخ داد و مشخص نمود كه اين اثر خوشنويسي را مي‌توان ماهيتاً يك نشانۀ دياگرامي در نظر گرفت؛ چراكه نوع سازمان‌دهي فُرم‌هاي خوشنويسي بر پايۀ مفاهيم شناختي مورد نظر به‌گونه‌اي انجام گرفته است كه درك مفهومي اثر را ضمانت مي‌كند.