«دروازه‌ خدايان»، «دروازه پدران» و ترازوي كيهاني بر كاسه عصر آهن لرستان

گمانه‌زني درباره دين توليدكنندگان مفرغ‌هاي عصر آهن لرستان همواره با نظرات متناقضي همراه بوده است. تحليل نقوش سماوي روي مفرغ‌هاي لرستان مي‌تواند بخشي از ابهامات موجود در اين باره روشن سازد. در ميان مفرغ‌هاي لرستان كاسه اختري مملو از نقوش سماوي وجود دارد. در مقاله حاضر براي نخستين‌بار نقوش سماوي دو بخش 4 و 8 اين كاسه براساس مفاهيم ميتولوژيك اديان هندوآريايي و منابع متني ايران باستان تفسير شدند. روش پژوهش «توصيفي-تحليلي» است و داده‌هاي پژوهش از منابع موزه‌اي و كتابخانه‌اي گردآوري شدند. طبق يافته‌هاي پژوهش دو بخش (الف)4 و 8 رمزي از دو كفه ترازوي كيهاني هستند و دو بخش (ب)4 و 8 كاسه بر دروازه‌هاي كيهاني «پدران» و «ديوان» دلالت دارند. مركز كاسه رمزي از قطب آسمان و «دروازه خدايان» است. كسي كه به واسطه تشرّف به اسرار كبير به مركز وجود خويش و به مركز هستي بازگشته بود، با عبور از «دروازه خدايان» با ذات خدا يگانه مي‌گشت. از «دروازه پدران» اما دوباره به گيتي بازمي‌گشتند. در سنت ايراني به ترتيب دو خداي «ميترا» و «كيوان» نگاهباني از دو دروازه «خدايان» و «پدران» را برعهده داشتند. چنين مي‌نمايد كه بر كاسه برخلاف سنت هندي «دروازه خدايان» با سمبوليسم قطبي ارتباط دارد، نه با سمبوليسم خورشيدي.