فراخواني و بازآفريني شخصيت‌ در شعر معاصر فارسي

زمينه و هدف: فراخواني و بازآفريني شخصيتهاي گذشته از جمله مسائل مهمي است كه مورد توجه اديبان معاصر بوده و بازتاب گسترده اي در آثارشان داشته است. ادب معاصر فارسي وارد گفتگوي جدي با ادبيات كلاسيك ايران شده است و از امتيازات آن از جمله پويايي و سرزندگي، غناي عاطفي، عمق معنا، و تناسب و هارموني زباني بهرۀ كامل گرفته و پاره اي از اوصاف آن -بويژه شعر بعد از قرن هشتم- را به يك سو نهاده است. در اين مقاله تلاش بر اين است با ذكر نمونه هاي فراخواني شخصيت در ميان اشعار احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث و محمدرضا شفيعي كدكني، نقش و جايگاه شخصيتهاي تاريخي و كيفيت و نحوۀ بازآفريني آنها مورد تحليل و بررسي قرار گيرد. روش مطالعه: روش تحقيق با توجه به موضوع، از نوع توصيفي-تحليلي ‌است و به شيوۀ جمع‌آوري داده ها به شكل كتابخانه اي و با استفاده از يادداشت‌برداري انجام شده است و جزو تحقيقات نظري محسوب ميگردد. يافته ها: طبق يافته هاي اين پژوهش، برخي شخصيتهاي تاريخي در شعر احمد شاملو، اخوان ثالث، و شفيعي كدكني از اهميت ويژه اي برخوردار هستند؛ از جمله مسيح، خضر، ايوب، نوح، سليمان، جمشيد، رستم، كي كاووس، ابراهيم، زردشت، آرش كمانگير، سياوش، منصور حلاج، مزدك، و اسفنديار. همانطور كه مشاهده ميشود، اين شخصيتها را ميتوان در چهار گروه ديني و مذهبي (پيامبران)، اساطيري (شاهان و پهلوانان)، تاريخي (شاهان و رهبران)، و عرفاني (اوليا) تقسيم‌بندي نمود. نتيجه گيري: در اين ميان احمد شاملو بيشترين فراخواني و بازآفريني را درمورد شخصيتهاي ديني (پيامبران) انجام داده است. شاملو علاقۀ ويژه اي به شخصيت مسيح (ع) دارد و از او بعنوان نماد جاودانگي و باروري بهره ميگيرد. اخوان ثالث اما بيشترين توجه و علاقۀ خود را به شخصيتهاي ايران باستان معطوف كرده است. اولين قهرمان اسطوره اي شعر اخوان، زردشت پيامبر ايراني است. شفيعي كدكني نيز شخصيتهاي عرفاني، حماسي و ديني را در كنار يكديگر فراخوانده يا بازآفريده است. او بارها در اشعارش در پي منصور حلاجي ميگردد كه باري ديگر مفاهيم دليري و شهادت را معنا كند. همچنين نگاه تازۀ او به پيامبراني چون نوح قابل توجه است.