تحليل و نقد ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر در امثال و حكم دهخدا

هدف و زمينه: ضرب‌المثلها عصارۀ فرهنگ و اخلاق و جهان‌بيني يك ملّت هستند كه تحليل و نقد آنها منجر به تبيين انديشه ها و عقايد جاري در ميان مردم يك جامعه ميشود. ضرب‌المثلهاي منفي‏نگر در كنار ضرب‌المثلهايي كه حاكي از مثبت‌نگري هستند، بسامد قابل توجهي در منابع ادبي و در ميان مردم دارند و اين نوع از ضرب‌المثلها در امثال و حكم دهخدا نيز منعكس شده است. در اين پژوهش به نقد ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر در امثال و حكم دهخدا پرداخته شده و مختصات فكري اين نوع ضرب‌المثلها تحليل شده است. روش پژوهش: اين مقاله به شيوۀ تحليلي-توصيفي نوشته شده و نوع آن كتابخانه اي است.يافته ها: رواج ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر بصورت نامحسوس و ناخواسته منجر به شيوع منفي‌نگري در جامعه ميشود. از منظر زبان، ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر در امثال و حكم دهخدا زباني تلخ و گزنده دارند و از منظر سبك و سياق فكري، مملو از منفي‌بافي و و گاه شامل هنجارشكنيهاي اخلاقي هستند و فرد را به اتخاذ رويكردي منفي‌گرايانه در زندگي سوق ميدهند.نتيجه گيري: نتايج پژوهش نشان ميدهد كه ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر در امثال و حكم دهخدا بسامد بالايي دارد. ضرب‌المثلهاي منفي‌نگر در امثال و حكم دهخدا عمدتا مشتمل بر مضاميني همچون ناسازگاري، ناداني، اضطراب، تهديد و حذر، گذشتۀ بد، ستيز، ترس، بيهودگي، نابودي، اتفاقات ناگوار، نااميدي، خشونت، ظلم و ستم، زورگويي، توهين، مرگ‌انديشي، آزمندي، سخن‎چيني، دروغگويي، استهزا، فتنه‏انگيزي، فريب‏كاري، ديگرآزاري، خرافه‏پرستي، سرزنشگري، تحقير و تهديد، عيب‏جويي و خودستايي هستند. كه از ميان موارد فوق، ناداني با 1456 مورد (12.3 درصد) بيشترين و خودستايي با 50 مورد (0.42 درصد) كمترين بسامد را دارند.