بررسي ابعاد انديشگاني نويسندگان شاخص عصر مشروطه

زمينه و هدف: با انقلاب مشروطه در ايران، ادبيات فارسي از نظر فرم و محتوا تحول عظيمي را تجربه كرد. با دگرگون شدن چشم‌اندازهاي نظري و شيوه هاي گوناگون انديشه در كشور، موضوعات و درونمايه هاي آثار ادبي نيز بطور كلي تغيير كرد و ادبيات در خدمت اين جنبش سياسي- اجتماعي قرار گرفت و يكي از تأثيرگذارترين ادوار خود را در تاريخ ادبيات فارسي آغاز كرد. هدف از نگارش اين مقاله بررسي ابعاد انديشگاني نويسندگان شاخص عصر مشروطه (آخوندزاده، حسن رشديه، ميرزا ملكم‌خان، طالبوف، زين‌العابدين مراغه اي، و يوسف‌خان مستشارالدوله) است. روش مطالعه: اين جستار به شيوۀ توصيفي - تحليلي انجام شده است. يافته ها: در مطالعۀ ابعاد انديشگاني نويسندگان شاخص عصر مشروطه بطور عام شش مؤلفۀ اهميت تعليم و تربيت به شيوۀ غربي، توجه ويژه به قانون و قانونمندي، نگاه جديد به مفهوم آزادي، تجددگرايي و مبارزه با سنت‌گرايي، عقلگرايي، و غرب‌گرايي مشهود است. نتيجه گيري: نوع و بيان اين انديشه ها متناسب با هر شخصيت از «طرح نفي كامل انديشه هاي مذهبي» (آخوندزاده)، تا «برخورد فرصت‌طلبانه با انديشه هاي ديني» (ميرزا ملكم و طالبوف) و رويكرد «رجعت مذهبي به ايران باستان» (حسن رشديه)، «پذيرش محدود انديشۀ ديني در چارچوب تطبيق با تمدن غربي» (ميرزا يوسف مستشارالدوله) و «پذيرش و دفاع از تمدن ديني و انديشه هاي اسلامي در برابر تمدن غربي» (حاج زين‌العابدين مراغه اي) مشاهده ميشود.