منظر زيبايي‌شناسانه به مناقشۀ ايدئاليسم/واقع‌گرايي در پديدارشناسي واقع‌گرايانۀ رومن اينگاردن

رومن اينگاردن، فيلسوف و پديدارشناس واقع‌گرا، بنيان پديدارشناسي خود را بر زيبايي‌شناسي استوار مي‌كند؛ بااين‌حال، سعي و اهتمام اصلي اينگاردن نه تبيين يك نظام فلسفي زيبايي‌شناختي صِرف، بلكه تقابل با رويكرد ايدئاليستي استعلايي هوسرل بود. ايدئاليسم استعلايي هوسرل وجود جهان واقعي را چگونه تبيين مي‌كند؟ آيا رويكرد ايدئاليستي هوسرل مي‌تواند درخصوص وضعيت هستي‌شناختي كه براي ابژه‌هاي جهان واقعي در نظر مي‌گيرد، برحق باشد؟ اينگاردن پاسخ هوسرل را قانع‌كننده نمي‌يابد و در تقابل با رويكرد ايدئاليستي، تأملات خود را از يك پروژۀ هستي‌شناختي كلي، به‌سوي هستي‌شناسي‌هاي متمركز بر اشكال مختلف هنري بسط و گسترش مي‌دهد. اين مقاله با توصيف اين روند هستي‌شناختي، نشان مي‌دهد ناديده‌گرفتن ساختار وجودي ابژه‌ها (اعيان) يعني تفاوت در شيوۀ دادگي و سهمِ نحوۀ وجودي آن‌ها در رويكرد ايدئاليستي سبب بروز مشكلاتي مي‌شود كه با كليت نظام فلسفي هوسرل ناسازگار است و اين مسئله از منظر اينگاردن قابل‌چشم‌پوشي نيست. براي اينگاردن دنياي واقعي يك ابژۀ وجودي در بالاترين سطح است؛ ازاين‌روي، اينگاردن با تمايز آگاهي محض از دنياي واقعي به‌عنوان دو ميدان وجودي مجزّا و تمركز بر ابژۀ زيبايي‌شناختي قصدي كه از تقابل ايدئال يا واقعي‌بودن سر باز مي‌زند، راه‌حل متمايزي براي مناقشۀ ايدئاليسم/واقع‌گرايي پيش مي‌نهد. اينگاردن نشان مي‌دهد چنان‌كه هوسرل مي‌گويد، اگر نحوه وجود جهانِ تجربه يك‌سره قصدي هم باشد، هنوز نمي‌شود گفت كه همه آنچه وجود دارد، فرآورده آگاهي است. به‌تعبير ديگر، توصيف زيبايي‌شناسانه از ابژۀ قصدي محض و تأمل در كيفيات متافيزيكي اثر هنري به‌واسطۀ تحقيق در ساختار طرح‌واره‌اي اثر و تجربۀ زيبايي‌شناختي حاصل از انضمامي‌سازي اثر هنري مسيري واقع‌گرايانه است كه اينگاردن را در راستاي توازن‌بخشي به مناقشۀ ايدئاليسم/ واقع‌گرايي پابرجا نگه مي‌دارد.