ارائه مدل جامع ارزيابي و كاهش ريسك شبكه راه ‌هاي شهري در برابر زلزله؛ مطالعه موردي: شهر قم

شبكه‌هاي راه يكي از مهم‌ترين زيرساخت‌هاي عمراني براي انجام عمليات واكنش اضطراري پس از زلزله را تشكيل مي‌دهند. با توجه به ضرورت انجام عمليات امداد و نجات در 72 ساعت اول پس از زلزله كه به آن زمان طلايي گفته مي‌شود، عدم وجود شبكه راه كارآمد منجر به افزايش قابل توجه تلفات و خسارات مي‌گردد. بنابراين نياز اساسي به تهيه ابزارهاي مديريتي جهت كمك به كاهش ريسك شبكه راه در صورت وقوع زلزله و اعمال اقدامات مداخله مناسب قبل وقوع زلزله وجود دارد. در اين راستا، در اين مقاله ابتدا مدلي جامع براي ارزيابي ريسك شبكه راه‌هاي درون‌شهري با تأكيد بر مؤلفه‌هاي فيزيكي و اجتماعي ارائه شده است. در اين مدل چهار شاخص خطر، آسيب‌پذيري، ظرفيت پاسخ و مؤلفه‌هاي عملكردي به‌عنوان شاخص‌هاي اصلي ريسك در نظر گرفته شد. در گام بعدي مدل پيشنهادي در منطقه چهار شهر قم پياده‌سازي شد و زون‌هاي با ريسك بالا شناسايي شدند. سپس اقدامات مداخله مناسب ارائه و اولويت‌بندي شدند. نتايج نشان مي‌دهد اقداماتي نظير پايدارسازي شيب‌ها در نواحي با پتانسيل بالاي زمين‌لغزش، تعريض معابر در زون‌هاي با درصد بالاي راه‌هاي باريك و مقاوم‌سازي سازه‌هاي مجاور راه به ترتيب منجر به كاهش متوسط ريسك تا حدود 12.2، 7.4 و 11.85 درصد مي‌شود. علاوه بر اين، با توجه به عدم وجود شبكه راه اضطراري در شهر قم، ايجاد اين شبكه منجر به بهبود ظرفيت پاسخ و كاهش ريسك در منطقه مطالعاتي تا حدود 6.6 درصد مي‌گردد.