نقش‌ محمدعلي‌ فروغي‌ در تكوين‌ چندجانبه‌گرايي‌ سياست‌ خارجي‌ ايران از منظر تبارشناسي‌

محمدعلي‌ فروغي‌ به‌عنوان يكي‌ از بازيگران كليدي‌ عرصه‌ سياست‌ خارجي‌ ايران در برهه‌هايي‌ حساس، مسئوليت‌هايي‌ مهم‌ را برعهده داشته‌ و عملكرد سياسي‌ وي از زواياي‌ گوناگون قابل ‌بررسي است‌. در‌ پژوهش حاضر‌، در صدد پاسخ‌ به‌ اين‌ سؤال هستيم‌ كه‌ نقش‌ اين‌ سياستمدار ايراني‌ در شكل‌گيري‌ چندجانبه‌گرايي‌ در سياست‌ خارجي‌ ايران چه‌ بوده است‌؟ نويسنده با استفاده از روش تبارشناسي‌ كه‌ پديده ها را در تطور تاريخي‌شان تحليل‌ مي‌كند، به‌ اين‌ نتيجه‌ رسيده‌ كه‌ گفتمان‌ها و شرايط‌ امكاني‌ در دوره هاي‌ مختلف‌ حضور فروغي‌ در عرصه‌ سياسي‌، ظهور و بروز چندجانبه‌گرايي‌ را تحت‌ تأثير قرار داده است‌. گفتمان بي‌ طرفي‌، همكاري‌هاي‌ دوجانبه‌ و چندجانبه‌گرايي‌ در گسست‌هاي‌ زماني‌ اواخر قاجار و دوره پهلوي‌ مورد بررسي‌ قرار گرفته‌ و نقش‌ فروغي‌ در تكوين‌ چندجانبه‌گرايي‌ در هر يك‌ از اين‌ گفتمان‌ها و گسست‌ها ارزيابي‌ شده است‌. همچنين‌ ريشه‌هاي‌ چندجانبه‌گرايي‌ در انديشه‌ وي‌ بر اساس مقالات، مكاتبات و سخنراني‌هاي‌ او مورد واكاوي‌ قرار گرفته‌ است‌. نويسنده سرانجام‌ به‌ اين‌ نتيجه‌ رسيده كه‌ وقوع برخي‌ رويدادها كه‌ از منطق‌ تصادف پيروي‌ مي‌كنند و نه‌ منطق‌ خطي‌ تاريخي‌؛ مانند جنگ‌ جهاني‌ اول و دوم در كنار بستر فكري‌ همكاري‌ و صلح‌ در انديشه‌ فروغي‌، او‌ را به‌ كاربست‌ اين‌ سياست‌ رهنمون كرده است‌.  لذا اگر فروغي‌ نقش‌ معمار چندجانبه‌گرايي‌ را هم‌ دارا نباشد، يكي‌ از مهم‌ترين‌ نقش‌ها را در تكوين‌ اين‌ رويكرد در سياست‌ خارجي‌ ايران ايفاء كرده است‌.