مقايسه تطبيقي اصول سازمان‌دهي كالبد فضايي تيمچه‌هاي بازار تاريخي اصفهان

تيمچه و سراهاي بازارهاي تاريخي ازجمله بناهاي تجاري هستند كه در طول تاريخ، نقش مهمي در تجارت و مبادلات بازرگاني شهرها ايجاد كرده‌اند و تيپ كالبدي پاساژها و مراكز خريد امروزي برگرفته از تيمچه‌ها و سراهاي بازارهاي تاريخي است. عدم شناخت سازمان‌دهي فضايي اين بناها با توجه به مخروبه شدن، تغيير كاربري و بازسازي‌ها روبه فراموشي است، از طرفي مرمت و معماري غير مرتبط در اين فضاها باعث از دست رفتن ارزش پيشين و عدم شناسايي درست سازمان‌دهي فضايي اين بناهاي تاريخي شده است. بنابراين، پژوهش حاضر سعي دارد تا با شناخت اصول سازمان‌دهي و استقرار فضايي بين تيمچه‌هاي دوره صفوي و قاجار بازار تاريخي اصفهان، تفاوت‌ها و شباهت‌هاي ميان آن‌ها را آشكار سازد. سؤال اصلي پژوهش اين است كه الگوهاي كالبدي و سازمان‌دهي فضايي در تيمچه‌هاي صفوي و قاجار بازار تاريخي اصفهان چگونه است؟ روش پژوهش حاضر به‌صورت مورد پژوهي با استفاده از روش توصيفي-تحليلي و روش گردآوري اطلاعات به‌صورت ميداني و اسنادي (كتابخانه‌اي) است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد تيمچه‌هاي بازار اصفهان مربوط به دوره صفوي و قاجار با توجه به تحولات در دادوستد و بازرگاني و رونق بيشتر تجارت، در دوره قاجار شكل‌گرفته‌اند. افزايش وسعت فضايي در دوره قاجار نسبت به دوره صفوي مشهود است و ارتباط گسترده‌تر بين تيمچه‌ها با سراهاي بازار با توجه به رونق تجارت در زمان قاجار از تحولات كالبدي تيمچه‌هاي اين دو دوره تاريخي است، تيمچه‌هاي دوره صفوي غالباً مستقل، به‌صورت مسقف، داراي يك ورودي و تزئينات معماري كم‌تري نسبت به تيمچه‌هاي دوره قاجار هستند، تيمچه‌هاي دوره قاجار اصولاً وابسته به سراها، داراي دو ورودي هستند و نسبت به دوره صفوي تزئينات معماري فاخرتري در بازار تاريخي اصفهان دارند.