تأثير نامتقارن شاخص‌هاي جهاني ريسك ژئوپليتيك و نااطميناني اقتصادي بر رانت نفت در ايران

هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي تجربي تأثير نامتقارن شاخص‌هاي جهاني ريسك ژئوپليتيك (GPR) و نااطميناني اقتصادي (EU) بر رانت نفت در ايران با بهره‌گيري از داده‌هاي فصلي دوره زماني 1993:1-2021:1 است. به اين منظور از شاخص جهاني GPR ارائه‌شده توسط كالدارا و ياكوويلو (2018) كه مبتني بر پوشش روزنامه‌اي تنش‌هاي ژئوپليتيكي است و شاخص جهاني EU ارائه‌شده توسط اهير و همكاران (2018) كه مبتني بر فراواني واژه نااطميناني (و انواع آن) در گزارش‌هاي كشوري واحد اطلاعات اكونوميست است، استفاده شده است. متغيرهاي ميزان توليد نفت و شاخص جهاني فعاليت واقعي اقتصادي نيز به‌عنوان متغيرهاي كنترل وارد مدل شده‌اند. نتايج آزمون هم‌انباشتگي كرانه‌هاي تعميم‌يافته سام و همكاران (2019)، وجود رابطه تعادلي بلندمدت نامتقارن قوي بين متغيرهاي مدل را تأييد مي‌كند. نتايج برآورد مدل به روش خودرگرسيون با وقفه‌هاي توزيعي غيرخطي (NARDL) نشان مي‌دهد كه در بلندمدت و كوتاه‌مدت تأثير شوك‌هاي مثبت GPR بر سهم رانت نفت از GDP، مثبت و معنادار و اين اثرگذاري براي شوك‌هاي منفي GPR، منفي و معنادار است. همچنين، ميزان اثرگذاري شوك‌هاي مثبت GPR بر سهم رانت نفت از GDP، بزرگ‌تر از ميزان اثرگذاري شوك‌هاي منفي GPR است (تأييد اثر نامتقارن GPR). در مورد شاخص جهاني نااطميناني اقتصادي نيز نتايج برآورد نشان مي‌دهد كه شوك‌هاي مثبت EU، در بلندمدت و كوتاه‌مدت تأثير منفي و معنادار و شوك‌هاي منفي EU، در بلندمدت اثر بي‌معنا و در كوتاه‌مدت اثر مثبت و معنادار بر سهم رانت نفت از GDP داشته است (تأييد اثر نامتقارن EU). بر اساس ساير نتايج، افزايش ميزان توليد نفت و شاخص جهاني فعاليت واقعي اقتصادي مطابق انتظار تئوريكي اثر مثبت و معنادار بر سهم رانت نفت از GDP داشته‌اند.