ارزيابي و پايش پايداري اكولوژيكي بوم ‌نظام‌هاي زراعي توليد روغن در سيستان با استفاده از تكنيك ‌هاي تحليل امرژي و اقتصادي

به‌ منظور ارزيابي سلامت اكولوژيكي و بهره‌وري استفاده از نهاده‌ها در توليد گياهان روغني سيستان توليد سه محصول روغني با اهميت منطقه شامل كلزا (Brassica napus L.)، گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) و كنجد (Sesamum indicum L.) با استفاده از تكنيك‌هاي تحليل امرژي و اقتصادي مورد بررسي قرار گرفت. اطلاعات اين پژوهش توسط پرسش‎نامه و مصاحبه چهره به چهره با مالكين نظام‌هاي خرده مالكي براي تعيين ميزان مصرف نهاده‌ها و ميزان عملكرد آن‌ها گرد‎آوري شد. امرژي كل حمايت‌كننده نظام‌هاي توليد كلزا، گلرنگ و كنجد سيستان به‌ترتيب 10^16×7.28، 10^16 ×4.75 و 10^16×3.55 ام‌ژول خورشيدي در هكتار در سال به‌دست آمد. بالاترين سهم از ورودي امرژي كل در هر سه نظام مورد مطالعه به ورودي‌هاي تجديدناپذير محيطي مربوط بود كه سهم آن براي نظام‌هاي توليد كلزا 83.42 درصد، گلرنگ 80.11 درصد و كنجد 84.41 درصد به‌دست آمد. مقادير شاخص‌هاي امرژي، پايداري زيست‌محيطي (ESI و ESI*)، درصد تجديدپذيري (%R)، بار زيست‌محيطي (ELR وELR* ) و نسبت سرمايه‌گذاري اصلاح شده (EIR*) در نظام گلرنگ حاكي از پايداري بيش‌تر اين نظام مي‌باشد. دليل اصلي سلامت كم‌تر نظام‌هاي كلزا و كنجد براساس شاخص‌هاي امرژي، سهم زياد امرژي ورودي مربوط به تلفات ماده‌آلي و فرسايش خاك كه در دسته منابع تجديدناپذير محيطي قرار دارند، بود. تحليل اقتصادي نشان‌دهنده نسبت سود به هزينه و سود خالص بالاتر نظام توليد كنجد نسبت به دو نظام گلرنگ و كلزا بود. نتايج اين مطالعه نشان داد كه توجه به راهكارهاي عملي در مديريت جامع بوم‌نظام توليدي به‌ويژه حفاظت از مواد آلي خاك و جلوگيري از فرسايش، مي‌تواند در سلامت اكولوژيكي آن‌ها تأثير چشم‌گيري داشته باشد.