جامعه، فضا و رفتارهاي خشونت‌بار: بررسي رابطۀ ميان شاخص‌هاي اجتماعي‌فضايي و بروز نزاع و درگيري (مورد مطالعه: شهر رشت)

اهداف: نزاع و درگيري از منابع عمدۀ استرس در روابط ميان فردي و اجتماعي است كه اثرات منفي بر سلامت و بهزيستي فردي و اجتماعي داشته و ممكن است آسيب‌هاي اجتماعي، امنيتي و سياسي در جامعه ايجاد كند. آمارها نشان مي‌دهند كه نرخ وقوع نزاع و درگيري در ايران و نيز در استان گيلان طي سال‌هاي اخير روند افزايشي داشته است. پژوهش حاضر با تعيين تفاوت محله‌هاي با ميزان نزاع و درگيري بالا و پايين شهر رشت از نظر شاخص‌هاي اجتماعي فضايي انجام شد. روش مطالعه: مطالعۀ حاضر با روش توصيفي- تحليلي و در قالب يك طرح مورد- شاهدي و به صورت مقطعي انجام شد. جامعۀ آماري اين پژوهش شامل كليۀ جوانان 16 تا 35 سال ساكن در محلات جرم‌خيز و محلات داراي نرخ وقوع كم‌تر جرم در شهر رشت براساس داده‌ها و معيارهاي فرمان‌دهي انتظامي استان گيلان بود. با استفاده از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي و فرمول كوكران، تعداد 380 نفر به دست آمد اما جهت دقت بيشتر تعداد 400 نفر انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گيري متغيرها عبارت بودند از: مقياس‌هاي بدنام‌سازي محلات، منابع نهادي محلي، ناهماهنگي ‌فضايي محلات، محروميت نسبي محلات، انسجام محله، كنترل‌اجتماعي، شبكه‌هاي اجتماعي محلات، سرايت اجتماعي محلات و كيفيت زيباشناختي محلات. داده‌ها با استفاده از روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي، آزمون تي و آزمون كاي اسكوئر تحليل شدند. يافته‌ها: تفاوت معني‌داري بين محلات با نزاع و درگيري بالا و پايين از نظر متغيرهاي بدنام‌سازي محلات (0.01 P)، منابع نهادي محلات (0.01 P)، كنترل اجتماعي (0.01 P)، شبكه‌هاي اجتماعي محلات (0.01 P)، و ناهماهنگي فضايي (0.01 P) وجود داشت. نتيجه‌گيري: نارسايي در شاخص‌هاي اجتماعي ـ فضايي محلات، مانند بدنام‌سازي، ضعف منابع نهادي، كاهش كنترل اجتماعي، نارسايي در شبكه‌هاي اجتماعي واقعي و ناهماهنگي فضايي از جمله عوامل خطر بروز رفتارهاي پرخاشگرايانه نزاع و درگيري مي‌باشند. بنابراين، كاهش نرخ ارتكاب نزاع و درگيري مستلزم تقويت شاخص‌هاي اجتماعي ـ فضايي است.