تحليل روش‌شناختي نقدهاي آيت الله جوادي آملي بر آراء رشيدرضا در مسأله «توسّل»

مسألۀ »توسّل « و پيوند آن با »شِرك «، از مسائل مورد اختلاف ميان شيعه و اهل سنّت است و اين اختلاف كه برخاسته از مباني و نگرش‌هاي كلامي مختلف بوده، در تفاسير فريقَين به چشم مي‌خورد. گروهي از مفسّران معاصر اهل سنّت »توسّل « را مصداق آشكار شِرك خوانده و آيات قرآني مرتبط با توسّل را به‌گونه‌اي دلخواه و متناسب با منظومۀ فكري ـ معرفتي خويش تفسير كرده‌اند. رشيدرضا از جمله مفسّران سنّي است كه در تفسير المَنار به گستردگي با مسألۀ »توسّل « به ديدۀ انكار و منع نگريسته است. انديشۀ وي در اين زمينه از سوي آيت الله جوادي آملي در تفسير تسنيم به نقد كشيده شده است. يافته‌هاي اين پژوهش حكايت از آن دارد كه رشيدرضا در موضوع »توسّل « نگرشي جانب‌دارانه دارد كه از پيش‌فرض‌هاي كلامي وي سرچشمه گرفته است. او سعي داشته تا با طرح انديشۀ نادرست، توسّل به انبياء و اولياء از سوي شيعه را به نقد كشد. در مقابل، آيت‌الله جوادي آملي با تكيه بر مباني قرآني، روايي و عقلي، بيش از هر چيز از روش »بازتعريفِ مفاهيم اصلي « بهره جسته تا خلطِ مفاهيم و مغالطات وي را روشن سازد. او بر خلاف رشيدرضا، »توسّل « را از دايرۀ مصاديق شرك خارج ساخته و توحيدِ ناب را از توحيد متحجّرانۀ رشيدرضا و هم‌انديشان وي جدا دانسته است. از نظرگاه آيت‌الله جوادي آملي، »توسّل « همسويي و همگامي با نظام خلقت و سنّت الهي است. نقدهاي آيت‌الله جوادي آملي بر رشيدرضا در مسأله »توسّل «، از سنخِ نقدهاي »مبنايي « است، نه بَنايي.