خودآگاهي خداوند در بيانات امام رضا (عليه‌السلام)

صفت علم الهي، همواره از بحث برانگيزترين صفات خداوند بوده است. بحث از علم الهي، از جهت چيستي معلوم علم، به اقسام متعددي تقسيم شده است كه در اين ميان، لحاظ ذات خداوند متعال به عنوان معلوم، بحث از خودآگاهي خداوند و مباحث در پيوند با آن را پيش مي كشد. سابقه اين مسأله را مي توان در فلسفه هاي پيشا اسلامي، همچون فلسفه يونان و اسكندريه، كاويد، اما لااقل از اوائل قرن دوم هجري، به عنوان يكي از سؤالات الهياتي مورد توجه مسلمانان قرار گرفته است. در اواخر قرن دوم هجري، و پيش از آنكه «مابعدالطبيعه» و «اثولوجيا» مورد ترجمه قرار گيرند، مسأله خودآگاهي خداوند در بيانات امام رضا (عليه السلام) با تبييني فلسفي به چشم مي خورد. امام (عليه السلام) با به كار گرفتن واژه «المعلمه» خودآگاهي خداوند متعال را نفي مي كند كه با لحاظ ساختار سخن، نحوه استدلال و نيز لحاظ سائر بيانات ايشان (عليه السلام) روشن مي شود، كه تنها گونه اي خودآگاهي از خداوند سلب شده است، و اين گونه عبارت است از علم حصولي به خود، كه صرفاً به سبب حضور «ديگري» محقق مي گردد.