فرامقولي بودن خداوند و الگوي رابطه ذات و صفات نزد ابوالحسن اشعري

ابوالحسن اشعري انتقادات مهمي عليه آموزه بساطت يا عينيت ذات و صفات ارائه كرده است. برخي از فيلسوفان معاصر در سنت فلسفه تحليلي نيز ديدگاهي مشابه او در مورد اين آموزه ارائه كرده اند. در نظر اشعري آموزه بساطت مستلزم اموري شهوداً نامعقول و بي‌معنا است. پذيرش آموزه بساطت در نگاه اشعري اولا مستلزم شخص‌ انگاري صفات و ثانيا مستلزم پذيرش اين‌هماني خارجي ميان صفات است كه از نظر او هر دو نتيجه به ضرورت عقلي مردود است. در اين مقاله ضمن توضيح و بررسي مباني متافيزيكي اشعري، انتقادات اصلي او عليه آموزه بساطت را صورتبندي مي‌كنيم، سپس مي‌كوشيم نشان دهيم اولا ماهيت خداي فرامقولي معرفي شده از سوي اشعري با مباني متافيزيكي او خصوصا با الگوي شيء-ويژگي سازگار نيست و ثانيا ادله موافقان آموزه بساطت نيز به همان اندازه انتقادات او داراي قوت فلسفي است و ثالثا نظريه جايگزين او نمي‌تواند پاسخي به مساله رابطه ذات و صفات الهي باشد، مگر به ابتناي غير علّي.