درآمدي بر ايدۀ كلام باليني اسلامي، استراتژي درمان مبتني بر معنويت اسلامي: مطالعۀ مروري- روايتي

مقدمه: يكي از مسائل پارادايمي كه اخيراً در جهان، مورد توجه قرار گرفته است، چيستي و چگونگي (كيفيت) مراقبت از بيمار و آسيب ديدگان مسائل اجتماعي مي باشد. توجه به دين باوري و معنويت، در اين ميان نقش قابل توجهي را به خود اختصاص داده و شاخه هاي متعددي را همچون سلامت و مراقبت معنوي، به وجود آورده است؛ بنابراين پژوهش حاضر، با هدف بررسي مستندات موجود، در زمينۀ كلام باليني اسلامي، طراحي و مورد اجرا قرار گرفت. روش كار: پژوهش حاضر، به صورت مرور نقلي و با استفاده از واژه هاي كليدي «كلام باليني» ، «كلام اسلامي »، «كلام باليني»، «مراقبت معنوي اسلامي»، «كلام پزشكي»، «اخلاق مراقبت»، «اخلاق باليني»، «معنويت »، «معنويت اسلامي» و «سلامت معنوي»، در پايگاه هاي اطلاعاتي MagIran , Iran medex ,scholar  Google , SID و بين سال هاي 1402- 1396، به زبان فارسي توسط دو محقق به صورت مجزا و با استراتژي (AND-OR)انجام شد. تعداد 1060 مقاله  از مجلات معتبر فارسي چه به صورت متن كامل يا چكيده، در نرم افزار End Note X8 جمع آوري شدند؛ بعد از آن عناوين مقالات، مورد ارزيابي قرار گرفتند؛ پس از حذف مقالات تكراري متون غير مرتبط، 162 مقاله وارد مرحلۀ ارزيابي كيفي متن اصلي مقالات شدند و در پايان، 15 مقاله مورد بررسي قرار گرفتند. جهت جلوگيري از سوگيري احتمالي، افزايش دقت در پژوهش و بررسي دوبارۀ كيفيت مقالات گردآوري شده، يك نفر محقق با تجربه، در تهيه و نگارش مقالات مروري با كليدواژه هاي استاندارد، مقاله ها را از نظر چكيده، مقدمه، روش كار، نتايج، بحث و منابع، مورد بررسي، تجزيه و تحليل قرار داد. مقالات بدون چكيدۀ انگليسي مانند: نامه به سردبير، پيشنهادات‌، پوسترهاي ارائه شده در كنگره‌ها و گزارش نكته ها نيز مورد استفاده قرار گرفتند؛ سپس با مراجعه به منابع اصيل ديني، كتاب هاي كلامي نگارش يافته و مقايسۀ آن با موضوعات به دست آمده از منابع ذكر شده، به بيان نظريۀ ايدۀ كلام باليني اسلامي پرداخته گرديد. يافته ها: آنچه امروزه در زمينۀ معنويت در درمان تدوين شده، دسته‌بند‌ي اين علوم در فضاي الهيات مسيحي مبتني بر فرهنگ غربي و بر اساس الهيات عملي نشان داد كه در زمينه ‌هايي مانند: روانشناسي و فلسفه، سعي در رفع نيازهاي روحي و معنوي بيمار دارد؛ اما با استفاده از فرهنگ اسلامي كه برگرفته از مباني اصيل الهيات و كلام اسلامي است مي توان در يك فرآيند نظام مند به سؤال‌ها، مشكلات و نيازهاي روحي، معنوي و اعتقادي بيماران، كادر درمان و آسيب ديدگان مسائل اجتماعي پاسخ داد. اين مطلب را مي توان به عنوان ايدۀ «كلام باليني اسلامي» مطرح كرد. نتيجه گيري: ضرورت توجه به كلام باليني اسلامي در حيطۀ نظام سلامت، براي رفع مشكلات اعتقادي، معنوي و روحي بيماران و كادر درمان، احساس مي گردد. لازم است كه جامعۀ علمي كشور به اين نياز اساسي و كمبود بزرگ توجه كنند؛ از اين روي در يك نگاه جامع مي‌توان، كلام باليني اسلامي را يك تلاش نظام مند، براي حل اين نيازها و مشكلات در بيماران و كادر درمان، مورد توجه قرار داد.(تصور از خدا و صفات خدا، تصور از معناي زندگي و هدف خلقت، تصور از سرنوشت و قضا و قدر، تأثير دعا و معنويت، تاب آوري در زمان بيماري، اخلاق بيمار و كادر درمان، بيمار در آستانۀ مرگ، تصور بيمار از دنياي بعد از مرگ، مرگ بيمار و تأثير آن بر كادر درمان و نزديكان)