تحليل محتواي آثار گفتمان روشنفكران ديني در فرايند انقلاب اسلامي بر اساس نظريه جيمز پل جي

هدف اصلي مقاله حاضر  تحليل محتواي آثار گفتمان روشنفكران ديني با استفاده از روش نظريه تحليل گفتمان جيمز پل جي است. در فرايند انقلاب اسلامي روشنفكران ديني از كتبي همچون راه طي شده، غرب‌زدگي، در خدمت و خيانت روشنفكران، قرآن مجيد و تكامل موجودات زنده، آري برادر چنين بود و بازشناسي هويت ايراني- اسلامي بهره گرفتند. نويسنده در اين مقاله در پي پاسخ به اين سؤال است كه تحليل محتواي آثار گفتمان روشنفكران ديني در فرايند انقلاب اسلامي بر اساس نظريه جيمز پل جي به چه صورت مي‌باشد؟ روش مورداستفاده در اين مقاله روش تحليل گفتمان با استفاده از نظريه تحليل گفتمان جيمز پل جي است. نظريه گفتمان پل جي يكي از تخصصي‌ترين نظريه‌ها در تشريح ساختار يك متن و دستيابي به عناصر زباني آن و ارتباط بين اين عناصر است. يافته‌ها نشان مي‌دهد با توجه به هفت سؤال نظريه پل جي در آثار و كتب روشنفكران ديني در سؤال نخست نويسندگان گزاره‌هاي همچون توحيد، قيامت، كشمكش ميان غرب و شرق و وادادگي شرق نسبت به محصولات غرب و رنج بردگان جهت ساخت اهرام مصر را مهم و برجسته ساخته‌اند. در سؤال دوم مفاهيمي همچون دنياپرستان، خداپرستان، ابوذر غفاري، ابوعلي سينا، حلاج، ناسيون، مليت، اليناسيون، ممالك غرب، ممالك شرق و آدم غرب‌زده را به‌عنوان يك هويت نشان مي‌دهد. در سؤال سوم رابطه دسته متدين و دسته متجدد، رابطه پيغمبران با فلاسفه و دانشمندان، رابطه جامعه و دين، رابطه ميان ممالك غرب و شرق را توضيح مي‌دهد. در سؤال چهارم برقراري پيوند ميان اشياء و پديده‌ها همچون ريش، عبا عمامه، انگشتر، بت‌پرستي، ارواح، اليناسيون فكري و انديشه روشنفكران، پيوند ميان ابزارهاي دستي و قديمي روستاها با ماشين‌آلات جديد شهري را شرح مي‌دهد. در سؤال پنجم كنش روحانيت شيعه درحركت‌هاي انقلابي، كنش منفعلانه روحانيت در نهضت ملي پس از شهريور 1320، كنش‌هاي ناشي از غرب‌زدگي مردم در برابر مسائل شهري را توضيح مي‌دهد. در سؤال ششم نگاه منفي و انتقادي به استدلال‌هاي علما و فقهاي اسلام نسبت به رابطه توحيد و علم، سياست عوام‌زدگي در اسلام، سياست بازگشت به خويش در تاريخ ايران را مهم و مثبت قلمداد مي‌كند. در سؤال هفتم گفتمان بشر مبني بر اعتقاد هميشگي بشر به خالق، گفتمان مبتني بر تكامل تدريجي موجودات زنده، گفتمان دو قرن اول ايران اسلامي و تأثير آن بر فرهنگ، خلق‌وخوي و رفتار، گفتمان نحوه مواجهه مردم با ماشين مناسب و داراي امتياز هستند.