نقش قرآن كريم در حافظه تاريخي تمدني اسلام

متون ديني تاريخي و حديثي و به‌صورت ويژه قرآن كريم، يكي از مؤلفه‌هاي هويت‌بخش «حافظه تاريخي» فرهنگ و تمدن اسلامي است. رويكرد رايج به اين متون، متأثر از دستگاه فقهي و توجه صرف به مقام بيان گزارش است؛ حال‌آنكه يك متن ديني مي‌تواند در فرا مقام بيان خود، از قالب «خبر واحد»(واحد خبري) خارج شود و از مؤلفه‌هاي حافظه تاريخي قلمداد گردد. از سويي ديگر، در پيشينه شناسي و تجزيه‌وتحليل فرهنگ و تمدن اسلامي، دو نوع نگاه مي‌تواند موردتوجه باشد. نگاه اول، رويكرد تجزيه‌اي؛ به اين صورت كه تلاش كنيم تا تمدن را مبتني بر يكان گزارش‌هاي ديني اعم از قرآن و روايات، تحليل كنيم. رويكرد دوم، رويكرد بر اساس حافظه تاريخي است. آنچه مهم است آن است كه حافظه تاريخي، صرفاً در قالب گزارش‌هاي تاريخي موصوف به «خبر واحد»، قابل توصيف نيست. بخش اعظمي از ميراث تمدني اسلامي در قالب‌هايي فراتر از گفتمان مبتني بر اخبار آحاد قابل مستندسازي است. بسنده كردن به ميراث مكتوب به‌عنوان تنها بخش ميراث تمدني بايد به توجه بايسته به حافظه تمدني ارتقاء يابد.