بررسي امكان‌هاي الهيات تطبيقي درباره چالش‌هاي لفظي تفسير آيات مربوط به زنان در قرآن و كتاب مقدس

در اين مقاله به موضوع وحي، الفاظ و شيوه تبيين ارتباط آنها و اثرش بر تفاسير، خصوصا تفسير آيات مربوط به زنان در كتاب مقدس و قرآن پرداخته‌ام و كوشيده‌ام نشان دهم در دوران مدرن چگونه الفاظ متون مقدس براي تفسير و نهاد دين مسئله‌ساز شدند؛ در نتيجه اين مسائل الهيات ليبرال، رهايي‌بخش و فمينيستي براي حفظ ايمان مسيحي به كتاب مقدس و نيز تعهد به سعادت انسان شكل گرفتند. اين الهيات‌ها عمدتاً با تاكيد بر ارزش‌هاي مدرن عقل، علم و اخلاق رويكردهاي غيرلفظ‌محور را درباره فهم متن و تفسير آن پيش گرفتند. چرخش‌هاي مدرن در جهان‌بيني بر مسلمانان و فهم آنها از قرآن نيز اثر گذاشت و منجر به تلاش‌هاي تفسيري جديد و هماهنگ با زمانه در ميان آنان شد؛ مسلمانان نوانديش كوشيدند تبييني نو از وحي و لفظ قرآن عرضه كنند كه ضمن حفظ پيام جهاني قرآن، چالش‌هاي لفظي آن را نيز برطرف كند. ايده هرمنوتيك سوءظن در ميان فمينيست‌هاي مسيحي و در دل آن «كانن درون كانن» از جمله شيوه‌هايي بودند كه در تفسير كتاب مقدس و حل تعارضات مربوط به زنان به كار گرفته شدند و كوشيدند با يافتن زمينه‌هاي مردسالاري در زبان متن و تفسير آن، بر بخش‌هاي رهايي‌بخش كتاب مقدس تكيه و تاكيد كنند و بدين شكل از الفاظ مسئله‌ساز عبور كنند. در ميان مسلمانان نيز شيوه‌هايي چون نظريه دو حركتي فضل‌الرحمان مبناي كار فمينيست‌هاي مسلمان قرار گرفت و روش‌هاي تفسيري بافتمندسازي تاريخي، روش درون‌متني و پارادايم توحيدي براي حل چالش‌هاي لفظي قرآن به كار گرفته شد. فمينيست‌هاي مسلمان اگرچه مي‌كوشيدند با متن درگير شوند و آن را از معنا و تفاسير مردسالار جدا كنند، نمي‌توانستند از جست‌وجوي مقصود اصلي متن دست بكشند. تلاش آنها اين بود كه قرآن را نخست متني برابرگرا ببينند و بنمايانند اما پس از درگيري با الفاظ درباره برخي آيات به بن‌بست مي‌رسيدند و با برجسته كردن توحيد و عدالت اجتماعي به عنوان پيام اصلي قرآن مي‌كوشيدند به طور ضمني كمرنگ كردن بخش‌هاي ديگري از قرآن را براي عبور از چالش‌ها پيش نهند، كه بي شباهت به ايده كانن درون كانن مسيحي نيست. با توجه به امكان‌هاي الهيات تطبيقي مي‌توان گفت ايده كانن درون كانن كه به صورت ضمني در ميان مسلمانان و براي تفسير قرآن به كار گرفته شده است شايستۀ بررسي و اعتناي بيشتر و جدي‌تر از سوي مسلمانان است.