ارائه مدل ساختاري براي توسعه گردشگري روستايي در استان آذربايجان شرقي از ديدگاه ساكنان با رويكرد نظريه تبادل اجتماعي

هدف اصلي اين مطالعه، بررسي نگرش ساكنان منطقه به گردشگري و عوامل تأثيرگذار بر اين  نگرش بر مبناي نظريه تبادل اجتماعي مي‌باشد. پژوهش حاضر به بررسي نگرش و حمايت ذي‌نفعان از گردشگري پرداخته است. از لحاظ روش تحقيق، اين مطالعه از نوع تحقيقات توصيفي- همبستگي و كاربردي است كه از مدل‌سازي معادلات ساختاري استفاده و به روش علي ارتباطي و تحليل ماتريس كواريانس- واريانس انجام شده است. از نظر شيوه جمع‌آوري و دريافت اطلاعات، اين تحقيق در حوزه مطالعات ميداني قرار دارد. جامعه آماري پژوهش، سرپرست خانوارها (مردم محلي) در روستاهاي استان آذربايجان شرقي در ايران بودند. با توجه به بررسي‌هاي به‌عمل آمده از سازمان‌هاي متولي گردشگري روستايي استان آذربايجان شرقي مانند سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي، بنياد مسكن انقلاب اسلامي و نيز مشاهده و بررسي ميداني، تعداد 20 روستا به‌عنوان روستاي نمونه انتخاب شدند كه تعداد كل خانوار اين روستاها برابر با 4669 برآورد شد. با استفاده از رابطه كوكران، تعداد 355 نفر سرپرست خانوار به‌عنوان نمونه آماري مطالعه از مردم محلي انتخاب گرديدند. در اين مطالعه از روش نمونه گيري چند مرحله‌اي استفاده شد. بر اين اساس، ابتدا به انتخاب روستاهاي مورد مطالعه از مناطق روستايي استان آذربايجان شرقي با در نظرگرفتن يكسري از ويژگي‌ها و شاخص‌هاي تعيين‌كننده از جمله دارا بودن آثار ثبت شده ملي و جهاني، دارا بودن بافت سنتي و يا سبك معماري خاص يا مراسم فرهنگي تعريف‌شده در زمان خاص و... پرداخته شد. تعداد 20 روستا به‌عنوان روستاهاي نمونه انتخاب شدند و سپس از روش نمونه‌گيري طبقه‌اي با انتساب متناسب استفاده گرديد و در مرحله نهايي از طريق استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي ساده به سرپرست خانوار به‌صورت حضوري مراجعه و اطلاعات لازم جمع‌آوري و پرسشنامه تكميل گرديد. جهت تعيين روايي ابزار اندازه گيري از ميانگين واريانس استخراج شده[1] استفاده گرديد و نتايج نشان‌دهنده روايي ابزار اندازه گيري بود (0.97-0.74). به‌منظور تعيين ميزان پايايي ابزار تحقيق، از پايايي تركيبي استفاده شد و نتايج  نشان دهنده پايايي ابزار اندازه گيري بود (0.99-0.93). نتايج نظرات ساكنان محلي در خصوص روابط علي بين متغيرهاي توسعه گردشگري حاكي از اين بود كه رابطه علي مثبت و معني داري بين منفعت شخصي و درك تأثيرات مثبت گردشگري، بين منفعت شخصي و رضايت، بين درك تأثيرات مثبت گردشگري و رضايت، بين درك تأثيرات مثبت گردشگري و حمايت از توسعه گردشگري، بين رضايت و حمايت از توسعه گردشگري وجود داشته است. رابطه علي منفي و معني داري بين منفعت شخصي و درك تأثيرات منفي گردشگري، درك تأثيرات منفي گردشگري و رضايت، بين درك تأثيرات منفي و حمايت از توسعه گردشگري وجود داشته است. نتايج مطالعه، ضمن تأييد نظريه تبادل اجتماعي مشخص كرد كه چه ساختارهايي در حمايت از توسعه گردشگري دخيل مي‌باشند كه مي‌بايست در برنامه‌ريزي توسعه گردشگري در نظر گرفته شوند.