تبيين ساختار نقشه و شيوه طراحي قالي‌هاي ترنجي دوره صفويه، نمونه مورد مطالعه: (قالي ترنجي آنهالت)

در دوره‌ صفويه قالي بافي رونق گرفت و توجه به ساختار طرح، اندازه و تركيب بندي نقشه هاي قالي موجب شد تا تنوع بي نظيري در طرح و نقش قالي ايران پديد آيد كه آثار آن تاكنون نيز ادامه دارد. يكي از انواع قالي هاي رايج در دوره صفويه، قالي هاي ترنجي است كه به لحاظ ساختار نقشه تابع شيوه يك چهارم در طراحي است. قالي ترنجي معروف به آنهالت نيز كه در اوايل دوره صفويه توليد شده‌است، داراي نقشه ترنجي است و ساختار كلي نقشه آن نيز به صورت يك چهارم است. با توجه به اينكه طرح اين قالي تاكنون سالم مانده‌است، مي تواند اطلاعات مفيدي را در پيوند با شيوه طراحي قالي هاي ترنجي دوره صفويه منتقل نمايد. هدف از انجام پژوهش حاضر، تبيين ساختار نقشه و شيوه طراحي قالي ترنجي آنهالت است. اين مقاله همچنين، در پي آشكارسازي لايه هاي پنهان طرح، در تركيب بندي نقشه اين قالي است. پرسش‌هاي پژوهش از اين قرارند: نخست اينكه، ساختار نقشه قالي ترنجي آنهالت چگونه است؟ دوم آنكه، نقشه اين قالي به چه شيوه اي طراحي شده‌است؟ روش پژوهش توصيفي تحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات به‌شيوه‌ كتابخانه اي است. تجزيه و تحليل داده هاي پژوهش نيز به صورت كيفي و با استفاده از روش تحليل ساختار نقشه قالي انجام گرفته‌است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي دهد كه نقشه اين قالي داراي ساختاري چندلايه در طراحي است و هر بخش از اجزاي نقشه قالي داراي طرحي جداگانه است كه پس از تكميل در قالب تركيب بندي كلي نقشه قرار گرفته‌است. همچنين معلوم شد كه اگرچه ساختار كلي نقشه به صورت يك چهارم است ولي با ايجاد تغيير در جزيياتِ تزييناتِ فضاهاي داخلي عناصري مانند ترنج، كتيبه ها، سرترنج ها و بخش هاي ابتدايي و انتهايي زمينه قالي و گوشه هاي حاشيه ها، نقشه قالي در نهايت به روش يك دوم طراحي شده و در اختيار بافنده قرار گرفته‌است.