آزمون آب در شاهنامه فردوسي به روايت تصوير

قابليت‌هاي تصويري مضامين گوناگون شاهنامه سبب شده تا اين شاهكار ادبي از مهمترين كتاب‌هاي ايراني در زمينه‌ تصويرگري به شمار آيد. مصورسازي بيش از هزاران نگاره از مجالس و صحنه‌هاي داستاني شاهنامه در ادوار و مكاتب مختلف هنر ايران، اقبال نگارگران را به اين اثر ارزشمند نشان مي‌دهد. بسياري از باورها و اعتقاداتي كه در متون كهن ثبت شده‌، در شاهنامه نيز تجلي يافته‌است. آب به‌عنوان اصلي‌ترين عنصر حيات بخش طبيعت كه همواره در نزد اديان و تمدن‌هاي باستان مهم انگاشته مي‌شده در شاهنامه فردوسي نمود تصويري فراواني دارد. يكي از نقش‌هاي نمادين آن در داستان گذر از خوان آب جلوه مي‌كند. در اين پژوهش با هدف بررسي 6 نمونه از نگاره‌هاي آزمون آب متعلق به عصر صفوي، به واكاوي وجوه بصري اين عنصر گران‌مايه در تركيب‌بندي نقاشي ايراني پرداخته شد تا ارتباط ميان نقش و نماد آب در برخي از نمونه‌هاي تصويري شاخص شاهنامه آشكار شود. روش پژوهش توصيفي تحليلي است و گردآوري داده‌هاي پژوهش از طريق منابع اسنادي و مشاهده آثار انجام گرفته‌است. يافته‌هاي پژوهش نشان داد اهميت آب در ساختار بصري نگاره‌ها، با اختصاص مناسب‌ترين فضا به اين عنصر مشخص شده‌است و جزييات و عناصر تصوير حول محور جايگاه آن در تركيب‌بندي ساماندهي شده‌اند. همچنين پويايي اجزا با ماهيت روان و مواج آب تطابق دارد. افزون بر اين، نقش نمادين حيوانات و جانوران تصويرشده در نگاره‌ها، مبتني بر خاصيت نمادينگي اسطوره آزمون آب شكل گرفته‌است.