مكتب ژئوپليتيك روسي: معماي پايدار آسيب‌پذيري و گسترش‌ گرايي

در روسيۀ سه سدۀ گذشته، انديشه‌پردازي براي روند ژئوپليتيك روسي، به‌ شكل يك ‌نياز اساسي درآمده و انديشه‌هاي گوناگوني را دامن ‌زده ‌است. چالش اصلي اين‌ پژوهش دست‌يابي به درك يك دانش ويژۀ روسي، در حوزۀ مسائل راهبردي و جغرافيايي اين كشور است. از اين‌رو، پرسش اين نوشتار آن ‌است كه: چگونه مي‌توان از يك مكتب ژئوپليتيك روسي سخن‌گفت و مفهوم‌هاي بنيادين آن چگونه قابل درك هستند؟ ادعاي نگارنده آن ‌است كه با‌ وجود پراكندگي انديشه‌ها مي‌توان حلقۀ وصل و نقطۀ مشترك آنها را در مفهوم‌هاي: نادسترسي دريايي، سرزميني بودن، آسيب‌پذيري دفاعي، ژئواستراتژي عمق راهبردي، منطقه حائل و گسترش‌گرايي پياپي بيان كرد. در ميان آنها دو مقولۀ: آسيب‌پذيري جغرافيايي و گسترش‌گرايي قلمروي، رهنمود‌هاي مركزي پنداشته مي‌شوند. براي بررسي اين فرضيه از روش تحليل محتواي كيفي مضمون‌ها و متغيرهاي موجود در متن‌هاي مربوط‌به انديشه ژئوپليتيك در روسيه بهره گرفته‌ مي شود. دستاورد اين مقاله آن ‌است كه تكيه بر دو مفهوم اساسي آسيب‌پذيري و گسترش‌گرايي، ريشۀ بسياري از مشكلات مربوط ‌به توسعه و سياست خارجي را در روسيۀ امروز نشان مي‌دهد.