معيارهايِ مفهوم «يكپارچگي» در مكان‌هاي ميراثي و شاخص‌هاي ارزيابي آن در ميدان‌ حسينيه‌هاي نايين

بافت شهري تاريخي نايين، به لحاظ مؤلفه‌هاي فضاهاي شهري در شهرسازي ايراني- اسلامي داراي الگوهاي متنوع و تركيب منحصر به فردي از ميدان‌ در محلات هفت‌گانه است كه از بعد عملكردي نيز بسيار قابل توجه مي‌باشند. دردورۀ قاجار با رونق و گسترش آيين-هاي عاشورايي، با ساخت قالب كالبدي حسينيه در ميدان‌هاي متقدم محلي به عنوان ‌مهم‌ترين فضاي شهري، نظام فضايي ميدان‌-حسينيه در نايين به وجود آمد. مفهوم يكپارچگي به همراه اصالت در نقش انتقال دهندۀ ارزشها و بعد معنايي ميراث فرهنگي، مقوله‌اي مؤثّر و كليدي در حفاظت به شمار مي‌آيد. در اسناد بين المللي نيز بر ضرورت توسعه چارچوب مفهومي يكپارچگي به منظور تعيين معيارهايي ثابت براي ارزيابي آن تأكيد گرديده است. ماهيت كيفي و چند لايه بودن اين مفهوم، دست يابي به اين چارچوب را با دشوراي‌هايي مواجه ساخته است كه تأثير آنرا مي‌توان در فرآيند بازشناخت و ارزيابي معيارهاي يكپارچگي در بسترهاي مختلف مشاهده نمود. لذا پژوهش حاضر با انتخاب ميدان‌حسينيه‌هاي هفت گانه نايين به عنوان مطالعه موردي در منطقه مركزي ايران، و مبتني بر بازخواني و واكاوي اسناد و معاهده‌هاي جهاني از يك سو و ديدگاه‌هاي صاحب نظران از ديگر سو، با استفاده از روش پژوهش كيفي و راهبرد تحليل محتوا، در پي رسيدن به سطحي از شناخت و معيارهاي ارزيابي مفهوم يكپارچگي به عنوان پايه‌اي در راستاي توسعه چارچوب مفهومي آن مي‌باشد. سه معيار ساختاري-تاريخي، بصري-زيبايي شناختي و عملكردي –اجتماعي سه معيار اصلي براي سنجش و ارزيابي مفهوم يكپارچگي در مكان‌هاي ميراثي را آشكار مي‌سازد. مبتني بر بررسي و تحليل نقشه‌ها، اسناد، مصاحبه عميق و مشاهدات و برداشتهاي ميداني در ميدان‌حسينيه‌هاي هفت‌گانۀ نايين شاخص‌‌هاي استخراج شده به منظور ارزيابي هر سه معيار يكپارچگي عبارتند از: معيار شكلي-ساختاري با شاخص‌هاي رابطه دو سويۀ جزء و كل، چگونگي ارتباط و هم پيوندي با معابر و گذرها ، معيار بصري –زيبايي شناختي با شاخص‌هاي ، تركيب عناصر ميدان در ساماندهي محور افقي در عرصه فضايي ميدان‌ها با ايجاد محصوريت، تركيب عناصر ميدان در ساماندهي محور عمودي به منظور زمينه سازي جهت ايجاد تأكيد بصري ، معيار عملكردي –اجتماعي با شاخص‌هاي معنا بخشي و ايجادحس تعلق به مكان و حضور پذيري و ايجاد قلمروي همگاني.