بررسي ويژگي‌هاي برج پناهگاه‌هاي تاريخي در اقليم گرم و خشك ايران

برج‌پناهگاه‌ها گونه‌اي از عناصر كالبدي هستند كه توسط كشاورزان و افراد محلي در كنار زمين‌هاي كشاورزي، مزارع و در مسير راه‌ها ساخته شده‌اند. اهالي روستاها و شهرها براي حفاظت از محصولات باغي، پايش راه‌ها، استراحت، ديدباني و اقامت كوتاه مدت از آن‌ها استفاده مي‌كردند. مطالعات ميداني نشان مي‌دهدكه اين گونه‌ها در محدوده شهرهاي يزد و كاشان در اقليم گرم و خشك ايران وجود دارند و تا قرن14 شمسي مورد استفاده قرار گرفتند و سپس بلا استفاده مانده و رها شده‌اند. مسئله تحقيق روند رو به رشد ويراني و تغيير ماهيت برج‌ها در اثر فشار توسعه و تغيير سبك زندگي و نياز به پژوهش در اين باره است. اين مقاله سعي كرده است تا با انتخاب 10 نمونه از برج پناهگاه‌ها در امتداد شهرهاي كاشان و يزد در اقليم گرم و خشك ايران و مقايسه با يكديگر به شناخت عميق‌تري نسبت به آن‌هادست يابد. به اين منظور از رهيافت تفسيرگرايي و روش تفسيري تاريخي استفاده گرديد و با شناخت ويژگي‌هاي كالبدي و كاركردي آن‌ها به گونه‌بندي برج‌ها پرداخته شد.بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه برج پناهگاه‌ها داراي دو ويژگي كالبدي و كاركردي هستند و بر اساس 4 معيار؛ موقعيت، مالكيت، كاركرد، ساختار و هندسه گونه‌بندي مي‌شوند. نتيجه اين پژوهش در شناسايي دقيق‌تر برج‌هاي بيشتري در نقاط ديگر كمك خواهد كرد. با توجه به تأثير برج‌ پناهگاه‌هاي تاريخي در تأمين امنيت مجموعه‌هاي كشتخواني و زيستي درگذشته مي‌توان آن‌ها را به همين نام و ويژگي در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رساند و چون در ارتباط با ساير ساختارهاي مرتبط با ميراث كشاورزي قرار دارند از منظر (GIAHS) و قرارگيري در فهرست (ميراث كشاورزي با اهميت جهاني) نيز قابل تحليل و بررسي هستند.