ارائه الگوي فرآينديِ پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده‌شدن كاركنان در يك سازمان دولتي با استفاده از روش مدل‌يابي ساختاري تفسيري

هدف: به‌حاشيه‌رانده‌شدن كاركنان و طردشدگي آن‌ها از متن زندگيِ سازماني، پيامدهاي بسياري براي سازمان‌ها به دنبال خواهد داشت. مديريت و كنترل پيامدهاي اين پديده مذموم در سازمان، در گرو فهم فرآيند بروز پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده‌شدن كاركنان است. هدف اين پژوهش آن است تا با شناسايي الگوي فرآيندي پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده‌شدن كاركنان در سازمان، به فهم بهتر و بيشتر پيامدهاي بروز اين پديده كمك كند.طراحي/ روش‌شناسي/ رويكرد: اين پژوهش با روش‌شناسي ساختاري-تفسيري و در يكي از سازمان‌هاي دولتي ايران و در صنعت نفت انجام شده است. در اين پژوهش تلاش شده است تا  با كاوش در روايت‌ها و داستان‌هاي كاركناني كه در اين سازمان پديده به‌حاشيه‌رانده‌شدن را تجربه كرده‌اند، پيامدهاي سازماني بروز آن در سازمان شناسايي و الگوي فرآيندي آن ارائه و مورد بحث قرار گيرد. مشاركت‌كنندگان اين پژوهش تعداد 15 نفر از كاركناني بودند كه با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب و روايت‌ها و تجربه‌زيسته آن‌ها در مورد به‌حاشيه‌رانده‌شدن احصا و پيامدهاي آن شناسايي شدند. سپس اين پيامدها با روش‌ مدل‌يابي ساختاري-تفسيري تحليل و مورد ارزيابي قرار گرفت.يافته‌ هاي پژوهش:  بر اساس نتايج حاصل از پسايندهاي بروز به‌حاشيه‌رانده‌شدن و با استفاده از مدل‌يابي ساختاري‌-تفسيري، الگوي فرآينديِ پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده‌شدن كاركنان و سطوح مختلف آن تدوين و به بحث گذاشته شد. شناسايي عناصر پيامدهاي بروز به‌حاشيه‌رانده‌شدن در سازمان و ابعاد مختلف اين عناصر از يافته‌هاي اين پژوهش بود. بر اساس اين يافته‌ها گراف ISM پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده شدن كاركنان داراي هشت سطح مي‌باشد. پيامدهاي سازماني «جو غيررقابتي در سازمان»، «ظاهربيني سازماني»، «بي‌عدالتي سازماني» و «عدم شايسته‌سالاري در سازمان» در پايين‌ترين سطح گراف ISM قرار دارند كه نشان‌دهنده اهميت و تأثيرگذاري اين پيامدها بر ادامه سلسله مراحل بروز پيامدهاي بعدي است. «تعارضات عمودي» در سطح بعدي و پس از آن «تعارضات افقي» قرار دارد و به همين ترتيب عناصر بعدي در سطوح بالاتر قرار مي‌گيرند. همچنين متغيرهاي پايين‌ترين سطح به همراه «تعارضات افقي»، «تعارضات عمدي»، «نارضايتي شغلي»، «فرسودگي شغلي»، «بدبيني سازماني» و «فرسودگي هيجاني» با قرارگيري در بخش نفوذ نمودار MICMAC به مديران سازمان اين آگاهي را مي‌دهد كه با تغيير در اين متغيرها روند بروز پيامدهاي بعدي را متوقف نمايند و از عميق‌تر شدن پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده شدن و سوق آن به سمت تبديل كاركنان سازمان به كاركنان منزوي و طرد شده از سازمان يا ترك سازمان توسط ايشان جلوگيري نمايند.محدوديت ها و پيامدها: نتايج اين پژوهش در صنايع نفت و گاز نظير شركت‌هاي پالايشي، پتروشيمي و گاز و همچنين شركت‌ها و سازمان‌هاي همراستا با صنايع نفت و گاز و با ساختار سازماني مشابه كاربرد دارد و تعميم نتايج آن به ساير سازمان‌ها با محدوديت همراه است.پيامدهاي عملي: الگوي پيامدهاي به‌حاشيه‌رانده شدن در سازمان و ارتباط عناصر آن با يكديگر حاكي از آن است كه بي‌توجهي به پيامدهاي اوليه نظير عدم شايسته‌سالاري در سازمان، بي‌عدالتي سازماني، ظاهربيني سازماني و جو غيرقابتي در سازمان موجب تشديد پيامدهاي بعدي و در نهايت انزواي و طرد كاركنان در سازمان يا ترك سازمان مي‌شود. مديران سازمان با آگاهي از پيامدهاي سازماني بروز به‌حاشيه‌رانده‌ شدن در سازمان و ميزان اثرگذاري و يا اثرپذيري هر يك از عناصر بر ديگر عناصر امكان پيش‌بيني و كنترل اين پيامدها را به دست مي‌آورند و قادر خواهند بود از تشديد پيامدها و حركت آن به سمت خالي شدن سازمان از كاركنان شايسته جلوگيري به عمل آورند. توجه مديران سازمان به سطوح هشت‌گانه گراف ISM پيامدهاي سازماني به‌حاشيه‌رانده شدن به ايشان اطلاعات لازم از بروز پيامدهاي بعدي را خواهد داد. همچنين نتايج حاصل از نمودار MICMAC راهنمايي براي مديران سازمان در جهت تشخيص اهميت و ضرورت هر يك از عناصر پيامدهاي به‌حاشيه‌رانده شدن و اولويت‌بندي و برنامه‌ريزي در برطرف نمودن آن است.ابتكار يا ارزش مقاله: در اين مقاله عناصر پيامدهاي به‌حاشيه‌رانده‌شدن و طردشدگي كاركنان در سازمان از دل روايات و تجربه زيسته كاركنان شناسايي و ارائه شده است. فرآيند تحليل و بررسي اين عناصر نيز با همكاري و نظارت مشاركت‌كنندگان در پژوهش انجام شده است. اين عناصر توسط كاركنان سازمان طي سال‌هاي تمادي تجربه و لمس شده‌اند كه اين مهم درنهايت منجر به غناي بيشتر نتايج و كاربردي‌تر شدن آن خواهد شد.