آيۀ ابتلا و رد پاي موضوع امامت در تفاسير كهن شيعه

بنا بر آموزه‌هاي شيعه، امامت و رهبريِ جامعۀ اسلامي و جانشيني پيامبر اكرم (ص) در امور ديني و دنيوي است و پيامبر اكرم (ص) از ابتداي دوران رسالت خود ضمن معرفي جانشين خويش به موضوع امامت مسلمانان پس از وفات خود، اهتمام جدي داشته است. براي اثبات امامت و جانشيني پيامبر (ص)، به دلايل كلامي، تاريخي و نيز آيات قرآن همانند آيۀ ۱۲۴ سورۀ بقره، يعني آيۀ ابتلاي ابراهيم (ع)، استشهاد مي‌شود. بنابراين، براي پرداختن و نقد و بررسي دلالت آيۀ ابتلاي ابراهيم در مسائل امامت، لازم است پيشاپيش روشن شود كه آيا تبيين مفهوم امامت به‌وسيلۀ آيات قرآن با مختصات پيشيني در صدر اسلام است يا اين تبيين قرآني با مختصات و مفاهيم ايجادشدۀ متأخر و جديد صورت گرفته است. در پژوهش پيش‌رو، به بررسي تفاسير كهن شيعي ذيل آيۀ ابتلاي ابراهيم، پرداخته شده است. در اين پژوهش روشن شد كه مفسران متقدم شيعه حداقل تا قرن چهارم آيۀ ابتلاي ابراهيم (ع) را دليل اثبات وجود امامت نگرفته‌اند و به اين آيه در امامت خاصه استشهاد نكرده‌اند.