مدل‌سازي عوامل اقتصادي مؤثر بر ارزش قاچاق كالا: رهيافت روند ضمني و سري‌هاي زماني ساختاري

محاسبه ارزش قاچاق كالا و برآورد صحيح عوامل اقتصادي مؤثر بر آن، به‌منظور اتخاذ سياست‌هاي مربوط به مبارزه با قاچاق كالا داراي اهميت است. در پژوهش حاضر به محاسبه ارزش قاچاق كالا با استفاده از روش تجارت بين كشوري پرداخته ‌شد. همچنين با وارد كردن جز غيرقابل مشاهده روند و ايجاد يك مدل فضا- حالت، با استفاده از روش سري‌هاي زماني ساختاري و به كارگيري الگوريتم فيلتر كالمن، به برآورد ضرايب و محاسبه كشش‌هاي كوتاه‌مدت و بلندمدت عوامل مؤثر بر قاچاق كالا پرداخته شد. داده‌هاي مورد استفاده در اين پژوهش به صورت سري زماني طي دوره زماني 1400-1352 است. ابتدا با استفاده از متغيرهاي واردات ايران و صادرات ساير كشورها به ايران، ارزش قاچاق كالا محاسبه شد. از متغيرهاي نرخ بيكاري، نرخ تورم، بار مالياتي و تفاوت نرخ ارز رسمي و آزاد براي شناسايي عوامل مؤثر بر قاچاق كالا استفاده شد. نتايج حاكي از آن است كه روند ضمني برآورد شده غير هموار و ماهيت آن از نوع مدل سطح نسبي است. با توجه به مدل برآورد شده، در كوتاه مدت و بلندمدت نرخ بيكاري به ترتيب با 0.099 و 0.155 بيشترين اثر و نرخ تورم به ترتيب با 0.0062 و 0.0096 كمترين اثر را بر افزايش ارزش قاچاق طي دوره مورد مطالعه دارد. براساس نتايج اين پژوهش سياست كلي براي مبارزه اقتصادي با قاچاق كالا و همچنين حمايت از توليد ملي، كاهش نرخ بيكاري است. همچنين از ديگر سياست‌هاي مبارزه با قاچاق كالا، به كاهش بار مالياتي، كنترل نرخ تورم و كاهش تفاوت نرخ ارز رسمي و آزاد مي‌توان اشاره كرد.