كاركرد شناختي ملكات از ديدگاه فارابي

ملكات نقش‌هاي متعددي در فلسفه اسلامي دارند. گاهي در مبادي صدور فعل از حيث مبادي خلقي، گاهي از ‏جهات انسان‌شناسانه و در مواردي در مبناشناسي احوالات روانشناختي، اميال و گرايشات نفساني ملكات مورد ‏توجه هستند. مساله اين تحقيق بررسي ابعاد شناختي و روانشناختي ملكات است كه در ارتباط با ساختارهاي ‏ادراكي و سازمان‌يافتگي ادراك محسوب مي‌شود. آيا علاوه بر نقش‌هاي خلقي، از تاثير ملكات در سطح انديشه و ‏احساس نيز مي‌‌توان سخن گفت؟ در اين تحقيق با روشي توصيفي- تحليلي به مساله حاضر پاسخ داده مي‌شود. ‏يافته‌هاي اين تحقيق حاكي از آن است كه تعابيري همچون ملكات نطقي و عقلي ناظر به ابعاد شناختي ملكات ‏است. نقش ملكات در جهت‌دهي‎ ‎و‎ ‎هدايت‎ ‎ادراكات‎ ‎و‎ ‎احوالات‎ ‎رواني و نيز معنابخشي و پردازش اطلاعات از ‏سويي و اهميت آن‌ها به عنوان عوامل غيرشناختي شكل گيري باورها از سويي ديگر از نتايج اين تحقيق محسوب ‏مي‌شود. تفكيك «معارف متمكن» حاصل از ملكات و ‌«معارف غير متمكن‌» و تحليل هر يك در نفس، ناظر به ‏جايگاه شناختي و روانشناختي ملكات است. نظم در ناحيه افكار و ارائه ايده‌هاي از پيش تعيين شده و نيز ‏فرض‌هاي معين متناسب با ساختار در ارتباط با ملكات تبيين‌پذير است. در بعد شناختي فارابي به نقش عادت و ‏ملكات در تعيين و تعين مواضع انديشه‌ورزي و جايگاه مغالطي ملكات عطف توجه مي‌كند و در بعد روانشناختي ‏تاثير ملكات بر اميال و گرايشات، تصميم و انتخاب محل تامل است.‏