تبيين ارتباط الگوهاي مكاني و رويدادي در معماري خانه هاي تاريخي روستاي وانشان

در ميان روش‌هاي شناخت ارزش‌هاي معماري بومي، معرفي الگوهاي ساخت و معماري بيش از گذشته مورد توجه است. اين روش به مستندسازي دقيق ميراث معماري ‌مي‌انجامد و در هنگام برنامه‌ريزي در زمينه‌ احيا و مرمت، اين داده‌ها كاركردي درخور مي‌يابند. آنچه نتيجه‌ اين روند را متمايز مي‌كند تا يك روستا همچون موزه‌ و روستاي ديگر داراي حيات پويا باشد،‌ نوع نگرش به كيفيت الگوهاست. معماري بومي، از يك‌سو، متأثر از ويژگي‌هاي محيط طبيعي و از سوي ديگر، از نگرش‌هاي فرهنگي و رويدادهاي تكرارشونده‌ رخ‌داده در آن مكان تأثير مي‌پذيرد. در اين پژوهش هدف مطالعه‌ الگوهاي مكاني و رويدادي در معماري بومي يك روستا بر اساس الگويي روش‌مند و تكرارپذير است. در اين پژوهش كيفي با انتخاب روستاي تاريخي وانشان از توابع شهرستان گلپايگان در استان اصفهان، به مطالعه‌ كيفيت الگوهاي معماري پرداخته مي‌شود. بر اين اساس، با روندي توصيفي، داده‌هايي، كه از طريق مشاهدات ميداني، كتابخانه‌اي، مصاحبه، و بررسي‌هاي دقيق كالبدي به‌دست آمده است، به شيوه‌ تحليل منطقي مطالعه مي‌شود. به اين منظور، ابتدا به ويژگي‌هاي طبيعي مؤثر بر شكل‌گيري معماري بومي روستاي يادشده پرداخته و در ادامه عناصر كالبدي در مقياس خانه‌ها و رويدادهاي مرتبط با هريك شناسايي و ارتباط ميان آنها سنجيده مي‌شود. يافته‌ها نشان مي‌دهد، تمايل اهالي وانشان به بهره‌مندي هرچه بيشتر از طبيعت سبب ايجاد فضاهايي شده كه كيفيت نيمه‌باز دارند تا ضمن ايجاد آسايش محيطي در فصول مختلف، پاسخ‌گوي بيشتر فعاليت‌هاي روزمره‌ باشند. حياط، عنصر اتصال‌دهنده‌ عناصر داخلي خانه،‌ نقشي پراهميت دارد و الگوي سكون و حركت را در آن مي‌توان ديد. ايوان‌ها، اين فضاهاي واسطه، سه نقش مختلف با الگوي رويدادهاي مختص خود در خانه‌هاي روستا دارند. فضاي كِبَس و خونه نونوايي (آشپزخانه) و طويله داراي دو بخش تفكيك‌شده هستند كه، براي امور مختلف در فصول سرد و گرم، شرايط محيطي مناسبي را فراهم مي‌كنند. به‌طور معمول اشكوب اول دربرگيرنده‌ فضاهاي خدماتي و اشكوب دوم ويژه‌ سكونت است. اين تقسيم‌بنديِ كاركردي سبب ايجاد حريم خصوصي‌تر در اشكوب بالا و هم‌زمان پاسخ مناسبي به تأمين گرمايش اتاق‌هاي مسكوني در فصول سرد است.