مقايسۀ تطبيقي ساختار فضايي معماري آرامگاهي ايران و هند مبتني‌بر تئوري نحو فضا (مطالعۀ موردي: آرامگاه شاه نعمت‌الله ولي ماهان و مشتاق عليشاه كرمان؛ تاج‌محل و آرامگاه همايون در ‌دهلي)

آرامگاه‌ها ازجمله فضاهاي فاخر و مرتبط با معماري ديني و مذهبي هستند كه بعد از مساجد، در بسياري از كشورهاي دنيا به‌ويژه شبه‌قاره و فلات مركزي آسيا براي مردم اهميت بسزايي دارند. ازآنجاكه آرامگاه‌ها در نقاط مختلف دنيا هريك براساس نحو فضايي و عوامل گوناگوني بنا شده‌اند؛ بنابراين پرداختن به نحو فضايي اين‌گونه از بناها اهميت بسياري دارد. پژوهش حاضر به بررسي ساختار فضايي باغ‌مزارهاي ايران و هند مي‌پردازد تا ساختار فضايي هريك از فضاهاي آرامگاه‌هاي بررسي‌شده را با محوريت نحو فضا به‌گونه‌اي به نمايش گذارد تا تفاوت‌ها و شباهات‌هاي فضايي هر آرامگاه مشخص شود. روش پژوهش حاضر از نوع توصيفي – تحليلي و به همراه استدلال منطقي است. در راستاي تكميل پژوهش، با بررسي دقيق معماري آرامگاه‌هاي مذكور، پلان هر آرامگاه به‌صورت جداگانه در نرم‌افزار اسپيس سينتكس تجزيه‌وتحليل شد. نتايج پژوهش نشان داد كه در بخش فضاي باز (حياط) در هر چهار نمونۀ‌ بررسي‌شده، قوي‌ترين ميزان ارتباط فضايي در فضاي باز به وجود آمده است كه بيشترين نمونۀ ارتباط در اين فضا، به‌ترتيب در آرامگاه‌هاي شاه نعمت‌الله ولي و همايون ديده شد. همچنين مشخص شد كه شاخص كلي عمق در فضاهاي آرامگاه‌هاي هندي بيشتر از آرامگاه‌هاي ايران است. درواقع معماران هندي در احداث بنا توجه ويژه‌اي به ميزان محرميت فضايي داشته‌اند. همچنين ازلحاظ شاخص ميزان هم‌پيوندي، گفتني است كه معماران هندي در تركيب سلسله‌مراتب فضايي در آرامگاه‌هاي هند، بيشترين ميزان هم‌پيوندي را در كل مجموعۀ مدنظر داشته‌اند، مانند آرامگاه تاج محل و به دليل اهميت بالاي ايجاد يكپارچگي و پيوستگي، آرامگاه و فضاهاي وابسته به آن به‌گونه‌اي طراحي شده‌اند كه از يكديگر جدا نباشند.