واكاوي تغييرات كاربري اراضي در سكونتگاه‌هاي روستايي منطقه كلان‌شهري تهران مطالعه موردي: شهرستان شهريار

يكي از فعال‌ترين پديده‌ها روي زمين تغيير كاربري اراضي است. مقاله پيش با رهيافت پراگماتيسم و مطالعات ميداني مبتني بر روش‌هاي مشاركتي و با نگاه تبييني-اكتشافي به دنبال بررسي و شناخت تغيير كاربري اراضي سكونتگاه‌هاي روستايي ناحيه شهريار در طي دوره زماني 10 ساله (1400-1390) و همچنين شناخت عوامل دروني و بيروني مؤثر بر ايجاد چنين تغييري است. در راستاي هدف مدنظر، پردازش تصاوير ماهواره‌اي نشان مي‌دهد در سال 1390، اراضي انسان‌ساخت 9502.65 هكتار (23 درصد) از كل مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده است. در سال‌هاي 1395 و 1400 نيز به ترتيب 10358.14 هكتار (26 درصد) و 11093.90 هكتار (27 درصد) از اراضي متعلق به كاربري انسان‌ساخت است. مساحت اراضي زراعي از 5531.88 هكتار (13 درصد) در سال 1390 به 4347.91 هكتار (10 درصد) در سال 1395 كاهش‌يافته است. البته اين روند نزولي تا سال 1400 نيز ادامه دارد. علاوه بر همه اين‌ها كاربري اراضي ساير در بازه زماني 1400-1390، كاهش داشته است. نتايج حاصل از تحقيقات ميداني نشان داد كه ضعف تعاملات سازماني، مجاورت فضايي با كلان‌شهر، بحران در مديريت منابع آب، رشد سوداگري زمين و بهره‌وري پايين بخش كشاورزي به‌عنوان عوامل دروني و توسعه مديريت فضايي چندمركزي، رانت قدرت در نظام سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي، اقتصاد نفت محور، توسعه اقتصاد صنعتي، خزش كلان‌شهري، پس‌زدگي جمعيتي كلان‌شهر تهران و پايين بودن ظرفيت نهادي به‌عنوان عوامل بيروني بر تغيير كاربري اراضي منطقه مؤثر هستند. در اين خصوص پيشنهادهايي براي جلوگيري يا كند كردن روند حاضر ارائه‌شده است.