تحليل حديث‌شناسانه از روايات آب و عطش در عاشورا

مسئلۀ آب و عطش در واقعۀ كربلا ازجمله مسائلي است كه سبب تحولي شگرف در شيوۀ عزاداري و نگرش شيعيان شده ‌است. شهرت نبود آب در خيمه‌هاي امام‌ حسين(ع) در شب و روز عاشورا، بسته‌ شدن آب در روز هفتم‌ محرّم به‌عنوان يك‌ رخداد تاريخي در ميان مورخان و گزارش غُسل امام و يارانش در شب يا صبح عاشورا در كتب حديثي و نيز حفر چاهي در كربلا به‌‌صورت اعجازگونه توسط امام، در كتب حديثي و تاريخي، حاكي از ناهمگوني منقولات روايي و حديثي در موضع آب و عطش در كربلاست. ازاين‌‌رو، پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي‌‌تحليلي، به واكاوي اين مهم پرداخته و درنهايت بدين نتيجه رسيده ‌است كه منابع متأخر اماميه با رويكرد عاطفه‌‎گرايانه نگارش يافته و سخناني مبني‌بر «طلب آب» به ‌امام حسين(ع) نسبت داده ‌شده كه با شأن معصوم هم‌خواني ندارد و برخي از اين روايات، ضمن تعارض با اخبار تاريخي، داراي ركاكت معنا و معارض با سنت معصومان ‌است. روايات مربوط به تشنگي خيمۀ امام محدود به يك يا دو روايت آن‌هم به‌‌صورت ضمني ‌است، لكن در دوره‌هاي صفويه و قاجار بيشتر پروبال گرفته و هرچه از زمان حادثۀ عاشورا فاصله گرفته مي‌شود، برداشت عاطفه‌گرايانه از عاشورا بيشتر شده ‌است. با توجه به ‌روايات موجود و معتبر، بدون ترديد تا صبح روز عاشورا، آب در خيمه‌ها موجود بوده، اما كشاكش و سنگيني نبرد، توان هر رزمنده‌اي را گرفته و امام‌ حسين(ع) در روز عاشورا با لبان تشنه به‌ شهادت رسيده ‌است. بستن شريعۀ فرات در هفتم محرّم، دليل بر نبود آب در خيمۀ امام نيست، اما اندك آب موجود در صبح عاشورا براي كودكان اختصاص داده شده ‌است. در روايات عاشورايي متقدم و معتبر، اخباري مبني‌بر مظلوميتي با تصوير دوران قاجاري يافت نمي‌شود؛ گرچه مظلوميت امام، فراتر، سنگين‌تر و دردناك‌تر از منقولات عاطفه‌گرايانه است.