صورت‌بندي نقد مكان از دريچه اقتصاد سياسي؛ تدقيق امر«شهري-رابطه‌اي»

بيان مسأله: مكان، لايه‌اي ميانجي در قامت امر شهري-رابطه‌اي است. اين برداشت هستي‌شناختي از مكان كه از ظرفيّت مواجهه با ارتباطات پيچيده و منازعاتي محتمل برخوردار است، به منظور تدقيق، مستلزم مداقّه‌اي انتقادي است. آن وجهي از شهرگراييِ انتقادي مدِّ نظر است كه اين هستي‌شناختيِ بازتعريف‌شده را در بستر واقعيّات جامعه شهري از حيث بنيان‌هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي بنشاند و مكان را در قامت يك انتزاع انضمامي تبيين نمايد. اقتصاد سياسي مكان توأم با آموزه‌هاي برآمده از نظريّه انتقادي، رهيافتي است در جهت نيل به اين مهم. هدف: تدقيق مفهوم «مكان در قامت امر شهري-رابطه‌اي» به ميانجي مداقّه‌اي انتقادي در بنيان‌هاي سياسي، اجتماعي و اقتصاديِ اثر‌گذار بر مكان‌هاي شهري روش‌: پارادايم تلفيقيِ تحقيق مبتني بر پسا‌اثبات‌گرايي و تفسيرگرايي است و واقعيّت‌هاي اجتماعي را به تبعيّت از ارزش‌هاي هنجاريِ مكان‌، و نيز با مداخله مناسبات اقتصادي، اجتماعي و سياسي، تفسير و تحليل مي‌كند. نوشتار پيشِ رو با اتّخاذ يك معرفت‌شناسيِ هنجاري-انتقادي و راهبرد قياسي، و با كاربست رهيافت كيفي و از مجراي مرور اسناد كتابخانه‌اي و تحليل و بسط آراي نظري، در پي يك صورت‌بندي انتقاديِ منسجم نسبت به مفهوم مكان با هدف تدقيقش به مثابه امر شهري-رابطه‌اي است. يافته‌ها و نتيجه‌گيري: «مكان به‌عنوان امر شهري-رابطه‌اي» در متن نيروها و مناسباتي قرار دارد كه مُبيّن يك شيوه توليد مُعيّن‌اند. اين نيروها و مناسبات از گذرِ نقد اقتصاد سياسي به هشت سرفصل مشخّص ره مي‌بَرند كه مشتمل بر تبيين ارزش استفاده در مقابل ارزش مبادله در متن بت‌وارگي كالا، مالكيّت خصوصي در مقابل امر اشتراكي، انباشت سرمايه، حقِّ‌به‌شهر و نابرابري، دولت در مقابل بخش خصوصي، آكادمي و بازار، و ماهيّت ديالكتيكي مكان است. كاركرد موثّرِ مكان در قامت «امر شهري-رابطه‌اي» در متن شيوه توليد حاكم بر آن، منوط به برخي بالقوّه‌گي‌ها و نابالقوّه‌گي‌هايِ دخيل در تدقيق اين هستي‌شناختي جديد از مكان است.