بررسي پيكره - بنياد مفهوم احترام در فرهنگ ايراني

در اين پژوهش كوشش شده است تا با روش مردم‌نگاري ارتباط، و بر پايه پيكرۀ فارسي نوشتاري معاصر، چگونگي مفهوم‌سازي «احترام» به عنوان يك كليدواژۀ فرهنگي در فرهنگ ايراني آشكار گردد. بدين منظور، 717 مورد از كاربردهاي احترام و هم‌ريشه‌هاي آن همچون «محترم، محترمانه و حرمت»، از پايگاه دادگان زبان فارسي (پيكره پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي) استخراج شد و در بافت كاربردي خود مورد بررسي و تحليل معنايي-كاربردي قرار گرفت. نتايج نشان مي‌دهد كه مفهوم احترام در نه زمينه مختلف قدرت، آداب معاشرت، شايستگي‌ها و صلاحيت‌ها، تسليم و انقياد، سن، مهمان‌نوازي، محبت و توجه، دارايي، و زيبايي به‌كار مي‌رود. همچنين، بر پايه پژوهش‌هاي جامعه‌شناسان در‌باره قشربندي اجتماعي، استدلال شده است كه مفهوم واحدي كه همه اين مقوله‌ها و زمينه‌هاي كاربردي را به هم پيوند مي‌دهد مفهوم شأن به معناي جايگاه در سلسله‌مراتب اجتماع است. علاوه بر اين، نشان داده شده كه حرمت كمتر وابسته به عوامل بافت موقعيتي است و بر مبناي نظام ارزش‌هاي سطح كلان فرهنگ به جايگاه افراد و به تبع آن به خود افراد، گذاشته مي‌شود. شايان ذكر است كه «حرمت» نوعي احترام ويژه در فرهنگ ايراني است كه مبتني بر ارزش يا شأن ذاتي و مطلق افراد و مقوله‌ها مي‌باشد.