بررسي جهان معرفت‌شناختي امام علي (ع) در خطبۀ 108 نهج‌البلاغه بر اساس جهان‌هاي سه‌گانه در نظريۀ شعرشناسي شناختي

هدف از پژوهش حاضر كه به شيوۀ توصيفي-‌تحليلي انجام گرفته، بررسي نوع نگرش و ميزان باور امام علي (ع) در خطبۀ 108نهج‌البلاغه و چگونگي رسيدن به پيوستگي متني و جهان معرفت‌شناختي از طريق فرايند‌هاي شناختي افزايش و انطباق در نظريّۀشناختي جهان‌هاي متن پل ورث است كه متن را در سه بُعد جهان‌ گفتمان، جهان‌ متن و جهان زيرشمول بر‌رسي مي‌كند. پژوهش كنوني در پي پاسخ به اين سؤالات است كه امام در خطبۀ يادشده از چه نوع متني استفاده كرده و به كداميك از جهان‌هاي سه‌گانۀ زير‌شمول توجّه بيشتري نشان داده و چگونه از آنها براي اقناع مخاطب و القاي پيام استفاده كرده‌اند. سؤال آخر اينكه چه فرايندهايي‌ در تركيب جهان‌هاي سه‌گانۀ خطبه دخالت دارند. يافته‌ها نشان داد كه در «جهان متن» خطبۀ مذكور به دليل داشتن ماهيّت تعاملي از سه نوع متن توصيفي-‌گفتماني و ابزاري استفاده شده است. سه جهان زير‌شمول اشاري، نگرشي و معرفتي در متن به‌كار رفته است؛جهان اشاري و مكاني بازۀ زماني و مكاني گسترده‌اي از خلقت آدم تا عصر امام و از عالم مُلك تا ملكوت را در‌بر مي‌گيرد. از جهان‌هاي نگرشي بيشتر به جهان هدف توجّه شده، امّا جهان زير‌شمول معرفتي كه برجسته‌تر از جهان‌هاي ديگر است، با استعاراتي ساخته مي‌شود كه زير‌ساخت‌هاي آن الهام‌گرفته از استعارات قرآن مجيد است كه طيّ فرايند «افزايش» نظام شبكه‌اي استعاري مي‌سازند كه در آن رابطۀ بني‌اميّه- مردم در تقابل با رابطۀ پيامبر و امام-مردم با نگاشت‌هاي استعاري گرگ-‌گوسفند و پزشك-‌بيمار بيان مي‌شوند. همچنين، فرايند «انطباق» در جملات مركّب نقش توصيفي، توضيحي يا تبييني دارد.