احياي علم ديني در انديشۀ امام خميني (ره)

در تاريخ انديشۀ اسلامي، مباحث فراواني پيرامون علم حقيقي و حقيقت علم، به‌ويژه در طريق تصوف مطرح شده است كه مشهورترين نمونۀ آن را مي‌توان كتاب احياء علوم دين اثر ابو حامد محمد غزالي دانست. بااين‌حال، الگوي حاكم بر كتاب احياء پيش از آن كتاب و پس از آن، الگوي مباحث بسياري در باب علم بوده است. در اين مقاله با بيان ارجاعات و مشابهت‌هاي آثار امام به كتاب احياء و الگوي آن، نشان داده‌ايم كه او به اين الگو توجهي ويژه داشته است و در نقد وضع علم و عالمان روزگار خويش از آن بهره برده‌ است‏‏، درعين‌حال به قرائتي خاص خويش از اين الگو رسيده است. امام با دو مفهوم «علم رسمي» و «حجاب» مسئلۀ احياي علم را، هم راجع به علوم سنتي و هم راجع به علوم جديد طرح مي‌كند. همچنين از عمدۀ آموزه‌هاي مأثور از سنت احياي علم، مثل «ظاهر و باطن» و «قلب» استفاده مي‌كند؛ اما برخي شخصيت‌هاي مطرح اين سنت مثل شيخ كليني و ملاصدرا را مي‌پذيرد و برخي مثل غزالي را با همان معيارهاي مطرح در اين سنت نقد و رد مي‌كند. همچنين امام خميني نوآوري‌ها و نظرياتي خاص خويش در اين زمينه دارد كه تأويل اصطلاح جديد «علوم انساني» در چارچوب سنت احياي علم و بازآرايي آموزۀ سنتي ولايت در چارچوب نظريۀ «ولايت‌فقيه» دو نمونه از برجسته‌ ترين آن‌ هاست.