تحليل تطبيقي ميزان عقل‌گرايي ماتريديه و سلفيه در مسائل توحيدي

مسئله جايگاه عقل در آموزه هاي اعتقادي از گذشته نزد پيروان مذاهب مختلف كلامي يكي از مباحث اختلاف‌ برانگيز و اساسي بوده است و انديشه‌وران مذاهب مختلف در اين مسئله ديدگاه واحدي ندارند و نظرات مختلفي را طرح نموده‌اند. در اين ميان عالمان ماتريدي و سلفي در اين مسئله اختلاف‌ نظر جدي دارند، به ‌طوري‌كه تقابل آن‌ها نسبت به مسئله عقل در باب آموزه‌هاي اعتقادي به‌ويژه مسئله توحيد، پيامدهاي بسيار متفاوتي را رقم‌ زده است. بر اين اساس، پژوهش حاضر با روش توصيفي و تحليلي درصدد بررسي ميزان عقل‌گرايي ماتريديه و سلفيه در باب توحيد برآمده و اين نتيجه را به‌دست مي دهد كه سلفيان در باب توحيد بر خلاف ماتريديان قلمرو عقل را محدود نموده و اين نگاه حداقلي به عقل در مباحث توحيدي تمايزات بين دو مكتب ماتريديه و سلفيه در باب توحيد رقم زده كه مهم‌ترين نقاط تمايزات عبارت‌اند از: ارائه تقسيم متفاوت از توحيد توسط دو مكتب، رويكرد متمايز در اثبات صفات و اقسام آن، رويكرد متمايز در باب تفسير صفات خبري، رويكرد حداقلي يا حداكثري در براهين عقلي، عقلي يا شرعي دانستن حسن و قبح و رويكرد متفاوت در باب افعال الهي(جبر و اختيار). بديهي است رويكرد حداقلي سلفيان به عقل در مباحث فوق، يك سري پيامدهاي منفي همچون نفي مشروعيت توسل، استغاثه، توسل، ولايت تكويني اولياء، جسم انگاري خداوند و جواز تكليف ما لا يطاق را در پي دارد.