گونه شناسي داستان: بررسي ايدئولوژي پنهان متن در روايت ذهني «به دزدي رفته ها»

در تاريخ ادبيات‌نگاري ،گونه‌ شناسي يا تعيين ژانر متن مسئله‌اي اساسي است؛ پژوهش حاضر به منظور برداشتن گامي در اين جهت به مطالعه‌ي ژانر داستاني مي‌پردازد كه در ظاهر غيرسياسي است امّا اوّلين داستان از يك مجموعه‌ي كاملاً سياسي به نام «آذر، ماه آخر پاييز» است. اين گونه‌شناسي با رويكرد سبك‌شناسي انتقادي كه اصلي‌ترين كاركرد آن، واكاوي لايه‌هاي متني، به منظوركشف ايدئولوژي پنهان متن است، به انجام مي‌رسد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهدكه «به دزدي‌رفته‌ها» روايتي تمثيلي و ذهني است، كه با انديشه‌اي سوسياليستي، و قلمي مدرنيستي نوشته‌شده‌است؛ سوسياليسم متن در روساخت مردم‌گرايانه و غيرحزبي، و در ژرف‌ساخت، حزبي و تبليغاتي است. نويسنده با استفاده از تمثيل كه شگردي براي بيان غيرمستقيم انديشه است، و همچنين با برگزيدن شيوه‌ي روايتگري مدرنيستي، در قالب روايت ذهني، كه ژانري مناسب براي تبليغ و بلكه تحميل غيرمستقيم يك ايدئولوژي، و دربردارنده‌ي ويژگي‌هايي چون: استفاده از راوي داناي كل محدود، زمان ذهني و غير متوالي، مكان متغيّر و نسبي، كليشه‌شكني در پيرنگ، در هم شكستن رابطه‌ي علّي – معلولي، نمايش مستقيم انديشه و عواطف، فارغ از هرگونه تفسير و تعبير صريح در شخصيت‌پردازي، و همچنين زبان پيچيده و چندلايه است، مخاطب را در دريافت ايدئولوژي متن، در ظاهر مختار و آزاد گذاشته است؛ چرا كه شيوه‌ي كانوني‌سازي روايت به نحوي است كه مخاطب را با اعمال كم‌ترين فشار، و به شيوه‌اي هژمونيك، به سمت ايدئولوژي مورد نظر سوق داده‌، و ترس از حزب توده و نفوذ افكار و انديشه هاي كمونيستي به جامعه را، ترسي موهوم و بي اساس قلمداد كرده است.