كاربرد روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره در ارزيابي كاربري اراضي براي تعيين محل دفن زباله‌هاي شهري

پيشينه و هدف امروزه با گسترش سريع شهرها و افزايش چشم گير حجم اطلاعاتي كه براي مديريت شهري بايد پردازش شوند، استفاده از GIS در برنامه ريزي شهري توسعه يافته است. اين پژوهش با استفاده از عملكرد ابزارهاي پشتيباني تصميم، فرآيند تحليل شبكه (ANP) و تركيب خطي وزني (WLC)، جهت وزن دهي معيارها و روش هاي استانداردسازي نقشه ها بر اساس منطق بولين و فازي را در قالب تصميم گيري چند معياره، بهترين سايت دفن زباله شهر زاهدان را بررسي مي كند. سپس با استفاده از پهنه بندي در تعيين مكان هاي مناسب دفن پسماند شهري در شهرستان زاهدان استفاده گردد كه در حال حاضر با مشكل محل دفن پسماند روبه رو است. در تحقيق حاضر با شناسايي عوامل مؤثر در محدوديت مكان يابي محل دفن پسماند شهري شهرستان زاهدان و با تعيين اولويت فاكتورهاي تأثيرگذار، معيارهاي بهينه مكان يابي با در نظر گرفتن توان اكولوژيكي منطقه مشخص و در راستاي واقعي شدن برنامه ريزي، بر مبناي متغيرهاي موجود در مكان يابي شهرستان زاهدان، با استفاده از روش هاي تصميم گيري چند معياره (MCDM)، نسبت به وزن دهي و اولويت بندي و ارزيابي معيارها و محدوديت ها اقدام گرديد. مدل در نظر گرفته شده براي عرصه تحت مطالعه، نمايانگر اولويت هاي ايجاد انواع كاربري ها جهت تصميم گيري ها، در جريان مطالعات ارزيابي و به منظور سنجش قابليت هاي شهرستان زاهدان براي كاربري هاي توسعه شهري است.مواد و روش ها اين تحقيق كاربردي از روش ارزيابي چند معياره در محيط GIS، براي تعيين و تخمين پتانسيل مكان هاي مطلوب دفن پسماند در شهرستان زاهدان ارائه شده است. بدين ترتيب با تهيه پرسشنامه به روش دلفي، 18 زيرمعيار در دو گروه معيار، 1) معيار اكولوژيكي (شيب، ارتفاع، خاك، فرسايش، گسل، بارش، باد، جهت، آب هاي سطحي، آب هاي زيرزميني، پوشش گياهي، كاربري اراضي و زمين شناسي)، 2) معيار اجتماعي، اقتصادي (فاصله از شهر، روستا، معدن، فرودگاه و جاده) تعيين و با نظر كارشناسان (خبرگان) و با استفاده از فرآيند تحليل شبكه (ANP) در نرم افزار Super decision وزن هاي هر معيار محاسبه و در مرحله بعد لايه هاي هر كدام از اين معيارهاي ارزيابي و در پايگاه داده مبتني بر ArcGIS آماده سازي و تحت عنوان نقشه هاي معيار ذخيره شد و در نهايت با استفاده از روش WLC تلفيق كليه لايه ها انجام و نقشه نهايي كه مشخص كننده مكان هاي مناسب دفن در شهرستان زاهدان استخراج گرديد.نتايج و بحث با فازي سازي 18 لايه (معيار) با منطق فازي و نيز اعمال محدوديت ها با منطق بولين، نقشه هاي 18 لايه تهيه و با تلفيق لايه ها با روش تركيب خطي وزني از رايج ترين روش ها در تصميم گيري چند معياره، نقشه نهايي مكان يابي دفن بدست آمده است. در راستاي توزيع فضايي مكان هاي مناسب دفن شهرستان زاهدان، با توجه به 5 كلاس طبقه بندي، مشخص شد كه بيشترين سطح منطقه را طبقه فاقد توان (99.76 درصد) و مناطق مناسب براي دفن پسماند در مجموع حدود 0.231 درصد است و هيچ بخشي از شهر زاهدان براي كاربري دفن پسماندها داراي توان خيلي زياد و توان زياد نيست. به طوري كه در اطراف شهر نصرت آباد، محدوده هايي با توان خيلي زياد و توان زياد مشاهده مي شود. همچنين مشخص شد كه عمدتاً اراضي داراي توان، اعم از توان كم و توان متوسط، در حواشي شهرهاي زاهدان و نصرت آباد متمركز مي باشند. در منطقه داراي توان، 22 واحد جهت شهر زاهدان و 35 واحد براي شهر نصرت آباد شناسايي گرديد.نتيجه گيري مرور ادبيات تحقيق مي توان بيان كرد از نقاط قوت استفاده از روش تصميم گيري چند معياره، جهت مكان يابي دفن پسماندها، فراهم كردن امكان استفاده از يك مجموعه ابزار قوي تعاملي براي تنظيم جبران پذيري و جبران كردن بين معيارها است، كه اجازه ارزيابي سريع روابط بين معيارها را مي دهد. نقاط قوت ديگر اين روش شامل توانايي يكي كردن مجموعه داده هاي همگن مانند معيارهاي كيفي و كمي با استفاده از دانش تخصصي، انعطاف پذيري لازم براي انتخاب معيارهاي خاص براي مناطق مورد مطالعه مختلف يا مسائل مختلف مطرح شده، براي اجراي يك يا يك گروه تصميم گيري، انعطاف پذيري براي تغيير سطح اهميت معيار و آزادي براي سطوح قابل قبول ريسك هاي تصميم گيري مي باشد. با مقايسه پيشينه استفاده اين روش در مكان هاي ديگر مي توان نزديكي نتايج و مناسب بودن روش براي كاربري دفن را نتيجه گرفت، بنابراين پيشنهاد مي شود براي شهرستان هاي ديگر استان نيز ارزشيابي توان سرزمين با روش بكارگرفته شده در اين تحقيق مورد بررسي قرار گيرد. به هر حال، از آنجايي كه مكان يابي دفن پسماند به معيارهاي مختلف و به نفوذ نظرات عمومي و سياسي در رابطه با تجزيه و تحليل علمي بستگي دارد، فرض اين بود كه اين روش، پتانسيل قابل توجهي براي حمايت از پيچيدگي هاي تصميم گيري كاربردهاي دنياي واقعي را دارد.