پايش تغييرات مكاني و زماني سلامت آبخيز با استفاده از رويكرد مفهومي بنيه، ساختار و تاب‌آوري (VOR)

تحقيق حاضر با هدف تحليل وضعيت سلامت آبخيز كوزه تپراقي با استفاده از رويكرد بنيه، ساختار و تاب آوري (VOR) در سطح 36 زيرآبخيز طي سه مقطع زماني (1379، 1389 و 1400) برنامه ريزي شد. جهت دستيابي به تحيق حاضر، داده هاي پايه مورد نياز به منظور تعيين و محاسبه متغيرها و شاخص هاي ارزيابي سلامت در سه مقطع زماني مختلف شامل 1379، 1389 و 1400 جمع آوري شدند.پس از تعيين مهم ترين متغيرها، نسبت به استانداردسازي آن ها با هدف هم بعد كردن و حذف بزرگي متغيرهاي مختلف اقدام شد، سسپس، متغيرها بر حسب ماهيت طبيعي خود به گروه هاي مختلف دسته بندي شدند و پس از ميانگين هندسي آن ها سه شاخص بنيه (V)، ساختار (O) و تاب آوري (R) به دست آمد. شاخص سلامت آبخيز (WHI) با استفاده از اصول حاكم بر رويكرد مفهومي بنيه، ساختار و تاب آوري (VOR) به دست آمد. نتايج نشان داد كه در آبخيز كوزه تپراقي شاخص بنيه به ترتيب داراي ميانگين و انحراف معيار برابر با 0.05 ±0.88 در سال اول، در سال دوم برابر با 0.08 ±0.81 و در سال سوم برابر با 0.17 ±0.68 بوده اند. شاخص ساختار به ترتيب داراي ميانگين و انحراف معيار برابر با 57.08 ±0.0 در سال اول، در سال دوم برابر با 0.08 ±0.70 و در سال سوم برابر با 0.07 ±0.68 بوده اند. هم چنين شاخص تاب آوري به ترتيب داراي ميانگين و انحراف معيار برابر با 0.22 ±0.28 در سال اول، در سال دوم برابر با 0.25 ±0.30 و در سال سوم برابر با 0.25 ±0.29 بوده اند. هم چنين، شاخص سلامت آبخيز در سال 1379 برابر با مقدار عددي 0.49 بوده و در سال 1389 روند افزايشي داشته و به 0.85 رسيده است، اما در سال 1400 به مقدار 0.47 كاهش يافته است. مي توان جمع بندي نمود كه سلامت آبخيز در دوره مورد مطالعه كاهش جزئي داشته است. دلايل مختلفي از جمله استفاده غيراصولي از زمين به ويژه توليد مرتع به كشاورزي و تغييرات مؤلفه هاي اقليمي و هيدرولوژي موجب به وجود آمدن وضعين نامناسب سلامت در آبخيز كوزه تپراقي شده اند.