بررسي بُعد تعليمي در آثار عطار (منطق‌الطير، الهي‌نامه و مصيبت‌نامه) بر اساس نظريۀ تداعي

تداعي به‌عنوان يك سبك در تعليم و تعلم، بخش مهمي از آثار ادبيات عرفاني را شامل مي‌شود؛ زيرا از سويي با سبك توليد محتواي عرفاني ارتباط وسيعي دارد و از سوي ديگر به فرايند يادگيري كمك شاياني مي‌كند؛ از همين‌جاست كه تداعي در نظريات معاصر يادگيري، جايگاه مهمي دارد. بنياد تداعي پويايي و حركت است و متن عرفاني را از حالت ايستا خارج مي‌كند و به آن رنگ و روح مي‌بخشد. ازآنجايي‌كه داستان‌سرايي عرفاني در شعر فارسي با سنايي آغاز شد و به‌واسطۀ عطار به مولوي رسيد و در مثنوي اوج خود را يافت، در اين تحقيق با بررسي سه اثر داستاني عطار با رويكرد روانشناسي نشان مي‌دهيم كه تداعي چه جايگاهي در اين آثار دارد و سهم هر يك از آثار عطار از كاربست تداعي چه بوده است. اين امر براي نشان دادن سير و تحول داستان‌سرايي عرفاني ضروري است. براي نماياندن آن ابتدا روش‌هاي تداعي بيان شد، آنگاه به بررسي اين روش‌ها در آثار عطار پرداخته شد، نتايج دالّ بر اين است كه ويژگي‌هاي تداعي و تنوع برخي از ابزار آن يعني پرورش مضامين عرفاني، كثرت انديشي، ساختارشكني تقابل‌هاي فكري و چندلايگي متن، در الهي‌نامه و منطق‌الطير به اوج خود مي‌رسد؛ درحالي‌كه ايستايي در روايت‌هاي مصيبت‌نامه بيشتر است.