برخي رويكردهاي فلسفي در مورد مشاهده در ژئومورفولوژي

طبق سنت حاكم، ژئومورفولوژي يك‌رشته ميداني بوده و مشاهده يكي از اركان كارهاي ميداني را تشكيل مي‌دهد. در هر حوزه‌اي از دانش بشر، عنصر يا مورد مشاهداتي، ممكن است متفاوت باشد. مشاهده طبيعت و عناصر تشكيل‌دهنده آن‌كه بخشي از معرفت‌شناسي در ژئومورفولوژي است، مستلزم ارتباط فعال با واقعيت مورد مشاهده است. ديدن و مشاهده چشم‌اندازها، لندفرم‌ها و حوضه‌هاي آبريز به‌عنوان يك سنت ديرينه در علوم زمين و به‌ويژه ژئومورفولوژي، علاوه بر اينكه يك فرايند حسي است، ازلحاظ نگرش‌هاي فلسفي متفاوت در فرايند پژوهش ژئومورفيك، جايگاه و اهميت خاصي دارد. به عبارتي، دانش نيز مانند چشم‌انداز، چند زادي است و در دستيابي به معرفت (شناخت، دانش، آگاهي) نسبت به موضوعات موردبررسي در هر قلمرو علمي، چگونگي انديشيدن خود بن‌مايه‌هاي فلسفي دارد. مشاهده بدون اينكه نظريه‌اي را از قبل در ذهن داشته باشيم و آن را دنبال كنيم (پوزيتيويسم منطقي) و نظريه محور (نظريه بار) بودن مشاهدات (در واقع‌گرايي)، دو ديدگاهي است كه در اين مقاله موردبررسي قرارگرفته‌اند. با توجه به رويكردهاي فلسفي، مفاهيم، اهداف و نتايج به‌دست‌آمده، متفاوت خواهد بود. درهرحال، در ژئومورفولوژي، مشاهده نقش كنترل‌كننده اصلي را دارد