شناسايي و تحليل عوامل بازدارندۀ تأمين محيط جغرافيايي تاب‌آور در نواحي روستايي مرزي مطالعۀ موردي: روستاهاي شهرستان مريوان

ماهيت زيست‏پذيري، كيفيت زندگي و در مقياسي گسترده‏تر، پايداري نواحي روستايي با تاب‏آوري، آميخته‌شده و بر اين اساس امروزه در عرصۀ برنامه‎ريزي روستايي به‌جاي تمركز بر آسيب‏پذيري (شكل‏گيري بحران و مديريت آن) بر تاب‏آوركردن اجتماعات محلي (مديريت ريسك و كنش فعالانه) تأكيد مي‏شود. در اين ميان، تحقق تاب‎آوري به‌دليل ماهيت پيچيده، چندبُعدي، سيستمي و تعدد فعالان و بازيگران در محيط دروني و بيروني متغير امروزي، نيازمند فراهم‌بودن شرايط، نيازها و الزاماتي در محيط روستايي است كه فقدان آن‌ها به معني ايجاد موانع و چالش‏هاي متعدد و تداوم آسيب‏پذيري محيطي بوده و در راستاي تغيير وضعيت و حركت در مسير تاب‏آوري، شناسايي اين چالش‏ها و موانع و رفع آن‌ها، مي‏تواند گام مبنايي و مهمي تلقي شود. پژوهش كاربردي حاضر نيز با اين هدف در نواحي روستايي مرزي پرمخاطره و محروم مرزي شهرستان مريوان با روشي توصيفي-تحليلي و ماهيتي كمّي-كيفي (آميخته) انجام گرفته است. در بخش كيفي، شناسايي موانع و چالش‏هاي پيشِ‌روي تأمين محيط تاب‏آور در نواحي روستايي مورد مطالعه و در بخش كمّي، سعي بر تأييد و تعميم يافته‏هاي بخش كيفي و ارائۀ تحليل از وضعيت عملكرد اين موانع بوده است. در بخش كيفي از روش مصاحبۀ عميق و باز و در بخش كمّي از توزيع پرسشنامه، بهره گرفته است. جامعۀ آماري پژوهش، مشتمل بر مديران توسعه‏اي، دهياران و شوراهاي روستايي، آگاهان محلي روستايي، متخصصان علمي و دانشگاهي منطقه و  فعالان اقتصادي در سطح منطقه است كه به‌صورت هدفمند و با روش گلوله‌برفي، انتخاب و شناسايي موانع تأمين محيط تاب‏آور روستايي (بخش كيفي) و تأييد آن‌ها (بخش كمّي) توسط آن‌ها صورت پذيرفت. تجزيه‌وتحليل داده‏هاي گردآوري‌شده در بخش كيفي مبتني بر روش كدگذاري باز و در بخش كمّي مبتني بر آزمون تحليل عاملي نشان داد كه 64 مانع يا متغير در قالب چهار عامل اصلي ضعف در برنامه‏ريزي، سياست‌گذاري، اجرا، نظارت و پايش بر فرايند توسعه در عرصۀ مديريتي توسعه‏اي شهرستان مريوان (مهم‌ترين و اثرگذارترين عامل)، عدم‌توجه و تبيين مفهوم تاب‏آوري و فقدان ساختار مديريت كارآمد ريسك/ بحران (طبيعي و انساني)، نارسايي‎هاي محيط اجتماعي و فضاي نامناسب كسب‌وكار درجهت توسعۀ اقتصادي روستاها و ضعف حمايت و پشتيباني بر تأمين تاب‏آوري محيطي در نواحي روستايي شهرستان مريوان به‌عنوان مانع داراي اثرگذاري هستند.